Scroll Top

Onderzoek genoeg naar dyslexie anno 2021, maar aandacht voor de beleving ervan ontbreekt. Terwijl kinderen met dyslexie vaak kampen met een laag zelfbeeld, faalangst en een gebrek aan zelfvertrouwen. ‘Als ik het dyslexieproces had kunnen doorlopen met een beter zelfbeeld, had ik er heel anders in gestaan,’ aldus Tamara Vreeken, ervaringsdeskundige en oprichtster van de HOI-foundation. 

 

Ze herinnert het zich als de dag van gister. Hoe ze elke dag huilend naar school ging en eenmaal daar aan haar moeders rok hangend het klaslokaal binnen schuifelde. Hoe ze altijd stilletjes in de klas zat, niets durfde te zeggen of te vragen. Ondertussen in zichzelf opgesloten. Ze voelde zich zo dom. Net zoals haar broertje dat ook moeite had met lezen en schrijven, en die op een dag zei dat hij zo dom was dat hij beter dood kon gaan.  

 

‘Ik was een ellendig hoopje,’ blikt Tamara Vreeken terug op haar basisschooltijd. Op haar achtste kreeg ze de diagnose dyslexie, daarvoor hadden haar leraren al vaak gezegd dat het nooit iets zou worden met haar lees- en schrijfvaardigheden. ‘Op een gegeven moment ga je dat geloven. Gelukkig heeft mijn moeder zich toen direct verdiept in alles wat met dyslexie te maken had.’ Door hard te werken haalde ze uiteindelijk het havodiploma en werkte ze zichzelf op tot operationeel directeur van een ontwerpbureau.

  

‘Natuurlijk ben ik gaan leren lezen en schrijven, maar wat blijft er liggen? Een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen! Als ik het goed deed op mijn werk, de doelen behaalde, dan bagatelliseerde ik dat. Het zal wel toeval zijn geweest, ik heb het per ongeluk goed gedaan, dat soort gedachten en uitspraken. Ik haalde mijn eigen kunnen onderuit. En nog steeds schaam ik me diep vanbinnen als ik een fout maak tijdens bijvoorbeeld een presentatie. Als ik het dyslexieproces had kunnen doorlopen met een beter zelfbeeld, had ik er heel anders in gestaan.’ 

Menselijke kant

We zijn nu een paar decennia verder, maar nog steeds is er te weinig aandacht voor de menselijke kant van het verhaal, merkt Vreeken. Ze ziet en hoort het van kinderen en ouders die ze vanuit de HOI-foundation coacht. Maar ook bij haar eigen kinderen die dyslectisch zijn. ‘Iedereen zegt dat dyslexie niets met intelligentie te maken heeft, maar ondertussen zijn deze kinderen wel ontzettend aan het falen. Het vóélt dus wel alsof je dom bent. Voor dat aspect is nauwelijks aandacht, terwijl we inmiddels al zo ver zijn als het om kennis en onderzoek gaat. Als een kind goed oefent en beter leert lezen en schrijven, dan lost de onzekerheid vanzelf op, wordt dan gedacht. Dat geldt voor zestig procent van de kinderen, maar de rest is al zo ‘beschadigd’ qua zelfvertrouwen, dat ze niet meer goed tot leren in staat zijn.’ 

 
Als voorvechtster van een brede benadering van dyslexie heeft Vreeken het vaak over fase 1.0 waar we ons nu in begeven. Een fase waarin veel onderzoek is gedaan naar de stoorniskant van dyslexie, waarin regelgeving is gemaakt, waarin alles op alles is gezet om kinderen zo goed mogelijk te leren lezen. ‘Dat is al een enorme vooruitgang ten opzichte van mijn schooltijd. Maar we moeten verder, naar fase 2.0, met óók aandacht voor die andere kant van het verhaal. Kinderen denken nog steeds dat er iets mis met ze is, dat ze een stoornis hebben.’ 

 

Met alle gevolgen van dien. Schaamte, onzekerheid, faalangst, perfectionisme (vooral bij meisjes), afhaken (jongens) en zelfs depressies. Maar ook aangeleerde hulpeloosheid, zoals Vreeken het noemt. ‘Als je continu negatieve ervaringen opdoet, stel je geen vragen meer, want het heeft toch geen zin. Dat gevoel breidt zich uit naar andere gebieden, ook buiten school. Het leidt tot uitstelgedrag, frustraties en een gebrek aan motivatie.’ 

Ook onderzoeken laten zien dat het welbevinden meer aandacht nodig heeft. Vreeken noemt een onderzoek waarin het verband tussen dyslexie en somberheid werd onderzocht. Daaruit blijkt dat kinderen met dyslexie een drie keer grotere kans hebben op somberheid en depressie in de puberteit. Een onderzoek van Made by Dyslexia toonde aan dat van de volwassenen met dyslexie 83 procent kampt met ‘zelfvertrouwen-issues’. 

Ontwijkgedrag

Ook Joli Luijckx, die namens Dyslexie Centraal webinars organiseert over dyslexie, hoort vrijwel elk Webinar ouders hun zorgen uiten over het welbevinden van hun kind. Dat geldt ook voor de advieslijn van Balans, waarbij Luijckx werkzaam is. ‘Ouders merken dat het plezier in het leren afneemt, dat het zelfvertrouwen minder wordt, dat kinderen lezen ontwijken omdat het te lastig is of simpelweg buikpijn hebben. Voor deze aspecten is vaak te weinig aandacht op school, maar ook ouders zelf zijn in eerste instantie vooral gericht op het verbeteren van de leesprestaties. In al hun gedrevenheid zien ze het menselijke aspect sneller over het hoofd. Natuurlijk moeten we uit ieder kind de beste lezer en speller halen, maar als je het zelfbeeld en zelfvertrouwen dusdanig beschadigt, neem je dat de rest van je leven mee.’ 
 

Ze vertelt over de ouders die hard bezig waren met hun kind. ‘Ze hadden fantastische afspraken gemaakt met school en met de behandelaar. Maar het kind werd somberder en begon te pesten. De ouders herkenden hun kind niet meer en schakelden jeugdhulp in. Toen bleek dat de gedragsproblemen een manier waren voor de jongen om te compenseren waar hij zelf moeite mee had. Door te pesten kreeg hij even een goed gevoel, maar eigenlijk was het een roep om hulp.’ 

 

Ook tijdens de webinars focussen ouders eerst op de praktische zaken rondom dyslexie, ziet Luijckx. Pas daarna, als de chat geopend wordt, komen ouders met hun zorgen. ‘Het is minder tastbaar, het is een onderliggend gevoel, iets wat er langzaam insluipt. Als het probleem urgent is, dan pas pakken ouders het aan. En dan hoor je ze zeggen dat ze zich niet hadden gerealiseerd dat hun kind zich dom voelde. Daarom is het zo belangrijk dat je hier vanaf moment nul aandacht voor hebt. Een kind dat lekker in z’n vel zit, pakt de ondersteuning op school en de dyslexiebehandeling ook beter op.’ 

Mentale schrammen

Volgens Vreeken moet er al aandacht zijn vóórdat een kind een faalervaring heeft. Want: ‘Onderzoeker Prof. Dr. Rod Nicolson zei eens dat falen mentale schrammen oplevert die je weer kunt ontschrammen door succeservaringen op te doen. Maar deze kinderen maken te veel faalervaringen mee, waardoor de mentale schrammen abcessen worden die lastig weg te poetsen zijn.’

 

En dus begint het al bij het labelen, vindt Vreeken. ‘We moeten niet meer praten over stoornissen, dat is negatief labelen. We moeten een andere boodschap geven: iedereen is ergens goed in en iedereen is ergens niet goed in. Iedereen is anders, dat is ook nodig, want samen vullen we elkaar aan en komen we vooruit. Wij hebben de pech dat we moeite hebben met lezen, maar we zijn weer in iets anders goed, zoals het vinden van oplossingen. Dat is een heel ander uitgangspunt dan ‘er is iets mis met mij’.’ 

 

Zet zo’n kwaliteit als oplossingen zoeken in, adviseert Vreeken. ‘Ik coachte een jongen die vertelde dat hij altijd alleen in een lokaal moest zitten om zijn toetsen te maken. Maar daar werd hij gek. ‘Wat wil je dan?’ vroeg ik. Hij wilde vooraan in de klas zitten met zijn tafel tegen de muur, want daar kon hij zich beter concentreren dan in een lege ruimte. De leraar had dit nooit kunnen bedenken, maar het werkte! Stimuleer kinderen om hun eigen problemen op te lossen. Dat levert motivatie op, zelfredzaamheid en durf om te leren.’ 

 

Luijckx: ‘We hoeven het niet ingewikkeld te maken, alleen benoemen helpt al. Of vraag een kind: wat zou voor jou wél werken? Wat maakt het leren lezen fijner voor jou? We kunnen van alles bedenken om het leuker te maken, maar check ook bij het kind hoe hij of zij het ervaart. Praat er met het kind over. Dan voelt het al als minder groot voor het kind zelf. Erkenning is zo belangrijk.’ 

Het Dyslexie Boek

Met Het Dyslexie Boek, gemaakt door Anne Ligtenberg, kun je ervaren hoe een dyslect taal ervaart. Op een visuele manier laat het boek zien waar dyslectici tegenaan lopen en welke niet-talige compensatietechnieken ze ontwikkelen om met taal te kunnen werken. Ligtenberg: ‘Ik vond het lastig dat dyslexie altijd gereduceerd werd tot langzaam lezen en veel spelfouten maken. Dat is niet wat ik heb, maar het gevolg van wat ik heb. En, geen dyslect is hetzelfde. Mijn moeder, mijn broer en ik hebben ieder een ander probleem met taal. Met dit boek kun je dus laten zien van welke dingen je last hebt en van welke dingen niet. Ik vind het belangrijk om een tool te hebben waarmee je gelijkwaardig met anderen over deze informatie kunt praten. Er zijn tekstueel interessante boeken over dyslexie, maar dat is niet de makkelijkste tool voor een dyslect. Uiteindelijk hoop ik dat er op deze manier meer begrip over en weer gecreëerd wordt tussen een dyslect en zijn of haar omgeving.’ 

Ervaar het zelf

Het Expertisecentrum Nederlands heeft een tool ontwikkeld: Dyslexie Simulatie, waarmee je kunt ervaren hoe het is om dyslexie te hebben. 

Hein en het Makkelijk Lezen Plein

Kinderen kunnen sinds september gratis het boekje Hein en het Makkelijk Lezen Plein ophalen in de bibliotheek. Hein en het Makkelijk Lezen Plein gaat over een jongetje dat allerlei mensen ontmoet op het Makkelijk Lezen Plein. De schrijver, Léon Biezeman, stuitte per toeval op het idee om dit boek te schrijven, toen hij zelf rondkeek op het Makkelijk Lezen Plein. De ontmoetingen in het boek zijn dan ook echt. De hoofdpersoon Hein is gebaseerd op zijn eigen ervaringen: een kind dat veel moeite had met lezen en schrijven, maar uiteindelijk toch schrijver is geworden. 

 

Biezeman leest zijn boek ook voor in verschillende bibliotheken. Zie www.verdraaid.nl. Hier vind je ook een luisterversie van het boek, die je gratis kunt downloaden. 

Meer weten?

Lees hier ons hele dossier over dyslexie, of bel onze advieslijn. Elke werkdag bereikbaar van 10 tot 13 uur op 030-2255050. Buiten deze tijden kun je inspreken of ons contactformulier invullen.

Wil je ons steunen? Wordt lid van Balans, of doneer!

Privacy Preferences
When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in form of cookies. Here you can change your privacy preferences. Please note that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we offer.