Scroll Top

‘De oplossing tegen pesten zit in de groep’

Interview met Tessa Kaufman, onderzoeker en docent bij de afdeling Jeugd en Gezin van de Universiteit Utrecht. Door: Anouk van Westerloo

Pesten lijkt wel een onuitroeibaar probleem. Een fenomeen dat ‘hoort’ bij de mens en bij het leven in een sociale groep, zoals een schoolklas. Tessa Kaufman doet er al jaren onderzoek naar. Zo onderzocht ze eerder al de effectiviteit van anti-pestprogramma’s en nu onderzocht ze pesten gericht op seksuele geaardheid of ervaring van gender (lhbti+ als parapluterm). Tessa: ‘Deze kinderen hebben het echt zwaarder dan hetero-kinderen.’ Toch zijn er dingen die leerkrachten én ouders kunnen doen.

Risico in onveilige groep

Anders zijn dan de rest. Dat geeft een beduidend groter risico om gepest te worden in een onveilige groep, is Tessa’s conclusie na verschillende onderzoeken. Tessa: ‘Maar dan gaat het echt om extreem anders zijn. Dus kinderen die erg opvallen in hun gedrag ten opzichte van hun klasgenoten. Bijvoorbeeld extreem angstige kinderen, die zijn eerder het slachtoffer van pesten.’

Pesten vóór zijn

Als ouders kun je je soms behoorlijk machteloos voelen als je kind op school wordt gepest. Tessa: ‘Daarom is het zo belangrijk om pesten vóór te zijn. Om kinderen te leren wat een ‘groep’ nu eigenlijk inhoudt. Hoe groepsprocessen werken en hoe je met groepsdruk omgaat, voordat je het over pesten gaat hebben. Want de oplossing zit in de groep. Als iedereen wordt geaccepteerd zoals hij is, wordt er minder gepest. En als pesten niet ‘stoer’ maar juist zwak wordt gevonden, houdt het op.’

Neem het altijd serieus

Als je signalen krijgt van je kind dat het wordt gepest, neem dat dan altijd serieus, is Tessa’s advies. Tessa: ‘Ga eerst met je kind praten en pas daarna met de leerkracht (als je kind dat goed vindt). Je kind kan bang zijn dat de situatie escaleert als je naar school stapt. Maar er kan ook iets anders aan de hand zijn. Dat merk ik nu ik onderzoek doe naar lhbti+-gerelateerd pesten. Als je naar school stapt omdat je kind gepest wordt omdat hij ‘homo’ is, kun je je kind ongewild ‘outen’, dus: ‘uit de kast laten komen’, terwijl hij daar zelf nog niet aan toe is.’

Veel vaker gepest

Uit haar laatste onderzoek blijkt niet alleen dat lhbti+-kinderen vaker worden gepest dan andere kinderen, maar ook dat zelfs leerkrachten en schoolpersoneel tot drie keer vaker een lhbti+-kind pesten. Een schokkende bevinding. Tessa: ‘Daar bovenop komt nog dat deze kinderen veel minder vaak iets durven te zeggen over het pesten, en als ze wél iets zeggen wordt het veel minder vaak opgelost. En deze kinderen en jongeren vertellen veel minder vaak aan hun ouders dat ze worden gepest. Eén van de redenen daarvoor is dat veel van deze kinderen nog niet ‘uit de kast’ zijn, en dat thuis niet willen of durven vertellen. Niet elk kind heeft ouders die dat accepteren. Deze groep heeft het echt zwaarder op dit vlak dan hetero-kinderen. Het pesten van deze jongeren gebeurt ook vaker in het geheim; in de fietsenstalling, in de kleedkamer of op de wc.’

Gender non-conformiteit

Hoe kan het dat deze kinderen, die niet ‘uit de kast’ zijn, toch gepest worden vanwege hun seksuele geaardheid of identiteit? Volgens Tessa komt dat doordat we als mens graag in ‘hokjes’ denken. Tessa: ‘Bij veel lhbti+-kinderen en jongeren zien we een mate van gender non-conformiteit, en dat valt toch op. Maar sommige jongeren zijn wel openlijk uit de kast en worden juist daarom weer gepest. Daarom is het ook heel moeilijk om te bepalen of het nou een goed idee is om altijd uit de kast te komen richting iedereen. Er spelen zoveel factoren mee. Ik kan me voorstellen dat er ouders zijn die zeggen: je moet er altijd voor uitkomen want dat is het juiste om te doen. Maar soms kan het echt meer problemen veroorzaken, zeker als leerkrachten niet meewerken. Luister vooral goed naar je kind en wat die wil, dat is eigenlijk de boodschap.’

Wat een ‘mietje’

Het onderzoek van Tessa is gecorrigeerd voor bijvoorbeeld etniciteit, vertelt ze. En qua religie is de data een afspiegeling van de ‘gemiddelde’ school in Nederland. Het zijn dus zeker niet alleen kinderen die op streng-gelovige scholen zitten die met deze problemen te kampen hebben. Tessa: ‘Echt veel volwassenen staan nog negatief tegenover lhbti+-personen. En dat is niet altijd even bewust, soms zijn het ook ‘geintjes’, flauwe grappen en ouderwetse denkbeelden die voor een onveilig gevoel zorgen. Iemand een ‘mietje’ noemen, of ‘gay’ als hij iets niet durft. Soms gaat het om mensen met echt nare opvattingen, maar het gaat ook vaak om onwetendheid.’

Sex education

Bij jongeren die met een zelfgekozen persoonlijk voornaamwoord worden aangesproken, komen beduidend minder suïcidepogingen en zware depressies voor. Zoiets relatief kleins kan dus al een enorme impact hebben op iemands welbevinden. Tessa: ‘Ik denk dat dat voor veel mensen – leerkrachten en dus ook ouders – helemaal nog niet zo bekend is. Wat ik ouders dan ook aanraad is om nieuwsgierig te zijn, in gesprek te gaan met jongeren en bijvoorbeeld samen met hen naar een serie als Sex Education te kijken op Netflix. Daar komen allerlei verschillende jongeren met verschillende geaardheden voorbij, en daar leer je bijvoorbeeld wat een genderneutraal toilet op school kan betekenen. Want vroeger dacht ik zelf ook: is dat nou zo belangrijk? Tot ik er onderzoek naar deed en erachter kwam wat voor impact zoiets kan hebben.’

Meldpunt sociale veiligheid

Aan onze advieslijn horen we regelmatig dat ouders zich zorgen maken over de veiligheid van hun kind op school. Daarom publiceerden we eind vorig jaar ons rapport: ‘Ieder kind overal veilig’. Van de meldingen bij Balans, ging 81 % van de meldingen over situaties op school. Ook bleek dat er met klachten over onveilige situaties op school vaak weinig wordt gedaan. Ouders kunnen nergens terecht. In het regeerakkoord is opgenomen dat er een meldpunt moet komen. En dat de onderwijsinspectie individuele klachten moet gaan behandelen. Daar heeft ons rapport voor een groot deel aan heeft bijgedragen. Onlangs werd er in de Tweede Kamer gesproken over sociale veiligheid. Ook lokaal worden er initiatieven genomen naar aanleiding van ons rapport. Wij volgen de ontwikkelingen op de voet.

Via deze link vind je nog veel meer informatie en tips over pesten. Zoals links naar onderzoeken van Tessa.

Privacy Preferences
When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in form of cookies. Here you can change your privacy preferences. Please note that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we offer.