Als je kind naar de basisschool gaat

Vaak worden de signalen van ADHD pas echt opgemerkt of serieus genomen als je kind naar de basisschool gaat. Tot die tijd hoor je als ouder vaak vanuit je omgeving, of denk je misschien ook zelf: alle jonge kinderen zijn nu eenmaal druk en impulsief en vragen veel aandacht. Of: alle jonge kinderen zijn weleens dromerig en vergeten van alles. Maar eenmaal op school komt de problematische kant van de ADHD pas echt aan het licht. Stil zitten, de hele dag naar de juf of meester luisteren en opletten: dit gaat voor een kind met ADHD niet vanzelf.

Wanneer je als ouder voor de start op de basisschool al weet dat je kind (mogelijk) ADHD heeft, dan is het belangrijk dat je de leerkracht aan het begin van het schooljaar goed op de hoogte brengt. Een kind met ADHD in de klas vraagt veel van een leerkracht. Zowel op pedagogisch als op didactisch gebied. Het is soms moeilijk de extra aandacht en energie op te brengen die een leerling met ADHD vraagt. Zeker als er geen vooruitgang in het gedrag zit, ontstaat het gevaar van een negatieve spiraal. De leerkracht begint het kind bijvoorbeeld te negeren, zet het vaker op de gang, geeft het vaker straf, waardoor de leerling zich ook afsluit en zich nog minder van de leerkracht gaat aantrekken. Het gedrag gaat dan van kwaad tot erger. Het is voor alle partijen (leerling, leerkracht en de rest van de klas) erg belangrijk dit negatieve patroon te vermijden of zo snel mogelijk te doorbreken. Dat lukt misschien al met de adviezen die een leerkracht krijgt via de intern begeleider op school of via de zorgprofessional van de leerling met ADHD. Zo niet, dan kan een leerkrachttraining helpen. De eerste en belangrijkste stap in de behandeling bij ADHD volgens de nieuwste zorgstandaard zijn tips en adviezen voor ouders en leerkrachten. Dit wordt in de praktijk bijna nooit aangeboden maar is wel cruciaal. Vraag er daarom naar bij de intern begeleider of bij de gemeente (wijkteam).  

Samenwerking ouders en leerkracht

Naast kennis over ADHD is een goede samenwerking tussen ouders en leerkracht belangrijk. Ideaal is het als de aanpak en begeleiding thuis en op school hetzelfde is. Dat geeft het kind duidelijkheid en structuur. Regelmatig overleg is wenselijk. Het is verstandig aan het begin van het schooljaar een aantal concrete afspraken te maken. Jij als ouder en leerkracht kunnen hiervoor allebei het initiatief nemen. Houd gedurende het schooljaar contact over deze afspraken. Maar zorg ook dat je geen onrealistische verwachtingen van elkaar hebt. Realiseer je: noch de leerkracht noch jij als ouder kunt van een kind met ADHD een rustig en geconcentreerd kind maken. Loopt het niet soepel in het contact met school? Eventueel kan een zorgprofessional, via de intern begeleider, bemiddelen in het contact en deze zorgprofessional kan ook de leerkracht van je kind adviezen geven. Die gaan bijvoorbeeld over het bieden van structuur en duidelijkheid en belonen van positief gedrag. Als je kind medicatie gebruikt wil een leraar dat ook graag weten. Houd er wel rekening mee dat er bij zogenaamde ‘vroege leerlingen’ eerder een vermoeden is van ADHD. Dat komt omdat ze nog een heel stuk jonger zijn dan andere kinderen in de klas en hierdoor speelser, dit betekent niet dat deze kinderen ook echt ADHD hebben.

Belangrijke tips voor ouders bij het organiseren van passend onderwijs vind je hier.

Leerkrachttraining

Er zijn verschillende programma’s om leerkrachten te trainen. In een leerkrachttraining leert de leerkracht technieken om beter met leerlingen met ADHD en/of gedragsproblemen om te gaan. Onderstaande leerkrachttrainingen zijn goed onderzocht en bewezen effectief. Ze staan daarom als ‘Erkende interventie’ in de database van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI).

• ‘Taakspel‘ en ‘School-Wide Positive Behaviour Support (SWPBS)’ zijn programma’s waar de hele klas aan meedoet. Ze zijn o.a. gericht op verbetering van sociaal gedrag en betere taakgerichtheid van alle kinderen in de klas. ‘Taakspel’ richt zich op het basisonderwijs, SWPBS op basis- en voortgezet onderwijs. Deze programma’s zijn niet specifiek bedoeld voor kinderen met ADHD. Ook Youz heeft cursussen voor leerkrachten zodat ze hun kennis kunnen vergroten en didactische vaardigheden verder kunnen ontwikkelen. 
• ‘Druk in de klas’ is een specifieke training voor basisschoolleerkrachten van leerlingen met ADHD. Kern van dit programma is het positief belonen van gewenst gedrag en het creëren van een gestructureerde en voorspelbare omgeving. Om zo het gedrag van drukke en/of ongeconcentreerde kinderen te verbeteren. ‘Druk in de klas’ is een individueel zelf-hulpprogramma. Met hulp van een werkboek en online ondersteuning kan de leerkracht aan de slag. Oudervereniging Balans werkte mee aan dit programma.
• ‘Een Nieuwe Koers’ is voor leerkrachten in het (speciaal) basis- en voortgezet onderwijs. De training geeft de leerkracht tools om constructiever met een leerling met ADHD om te gaan.

Als je kind naar de middelbare school gaat

Ook op de middelbare school heeft een kind met ADHD vaak nog begeleiding van zijn ouders nodig. Dat zit hem in kleine dingen, zoals het samen inpakken van de schooltas. Daarnaast is het verstandig om als ouders ook nu de lijnen met school kort te houden. Zorg dat je inzage hebt in roosters en huiswerkopdrachten (bijvoorbeeld via Magister). En help je kind bij agendabeheer en de planning van school- en huiswerk, zeker in de brugklas.

Plannen en structuur aanbrengen

Op de middelbare school krijgt je kind verschillende vakken, meerdere docenten en veel meer huiswerk. Dit is voor elk kind een grote overgang. Zeker kinderen met ADHD vinden het moeilijk om hierin alles zelf te plannen en structuur aan te brengen. Ondersteuning wordt dan nog belangrijker. Zorg voor een rustige ruimte om te werken en bekijk samen het huiswerk en aankomende toetsen. Help je kind met op tijd beginnen aan de grotere taken.

Het is niet altijd mogelijk deze ondersteuning thuis te organiseren. Huiswerkklassen kunnen een uitkomst zijn maar geven meestal ook niet de juiste ondersteuning. Gespecialiseerde huiswerkinstituten zijn ideaal maar niet altijd betaalbaar voor ouders. Datzelfde geldt voor een coach met kennis van jongeren met ADHD.

Stages of beroepspraktijkvorming

Tijdens stages, of de beroepspraktijkvorming op het vmbo, kan de jongere met ADHD tegen problemen aanlopen. Het is belangrijk dat de docent, de loopbaanbegeleider en de student hier alert op zijn. Ga als ouder op tijd in gesprek met de loopbaanbegeleider of de betreffende docent. Niet alle onderwijsinstellingen zijn zich bewust van de belemmeringen die studenten met ADHD ondervinden.

Het is handig om van tevoren te weten welke werkzaamheden de student tijdens de stage moet uitvoeren. Maak eventueel afspraken over de ondersteuning die de student tijdens de stage nodig kan hebben. Evalueer regelmatig met de betreffende docent of de gekozen aanpak effectief is of eventueel moet worden bijgesteld.

Passend Onderwijs

School moet zorgen voor ondersteuning wanneer een kind met ADHD dit nodig heeft. Je kunt je kind aanmelden bij een school van jouw voorkeur. Wanneer er extra ondersteuning nodig is, dan vertel je dit als ouder bij de aanmelding. De school kijkt dan of zij deze ondersteuning zelf kan aanbieden. Kan dat niet, dan zoekt de school naar een plaats op een andere gewone school of een plaats in het speciaal onderwijs. De school werkt hierin samen met jou als ouder.

Elke school krijgt een vast bedrag voor het onderwijs aan een kind. Dat geldt voor zowel gewone scholen als voor scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Daarnaast krijgt een school een deel van het landelijk budget voor (extra) ondersteuning. Een belangrijk doel van de Jeugdwet en Passend Onderwijs is dat onderwijs en zorg beter op elkaar aansluiten. Wat een kind nodig heeft is nu leidend. Er hoeft niet per se een diagnose te zijn. In het gezamenlijk plan van aanpak gepaste zorg voor kinderen met druk, impulsief gedrag en aandachtsproblemen wordt aangegeven wat nog nodig is om dit te realiseren.

Veel gemeenten en samenwerkingsverbanden zijn al gestart met een samenhangende aanpak om onderwijs en jeugdhulp te verbinden. Vaak zetten zij hiervoor wijkteams of buurt- of jeugdteams in die aansluiten op de ondersteuningsstructuur in het onderwijs.

Het ‘Plan van Aanpak Gepaste Zorg’ is in november 2015 door een groot aantal organisaties uit de zorg en het onderwijs geaccordeerd (o.a. Oudervereniging Balans, Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) en de ministeries van VWS en OCW). Zorgprofessionals, leerkrachten en ouders slaan de handen ineen voor verbetering van de zorg, begeleiding en het onderwijs voor deze kinderen.

Hulpmiddelen voor voorlichting

Er zijn nieuwe hulpmiddelen beschikbaar om goede voorlichting te kunnen geven over effectieve zorg voor kinderen met druk gedrag en ADHD, welke gedownload kunnen worden op de website van ADHD en Druk Gedrag! Het gaat om een factsheet en verschillende PowerPoints met informatie over (psychosociale) behandelingen voor kinderen met ADHD en druk gedrag, een keuzehulp ADHD en aan een update van informatie over behandelingen voor ADHD op de website van het kenniscentrum KJP.

Voor meer informatie en vragen

Lees hier het ADHD dossier uit BalansMagazine (nr. 1 2020).

Zie ook Flyer academische werkplaats voor ADHD en druk gedrag

Heb je vragen of zorgen over je kind met ADHD, of herken je kenmerken en wil je daar graag eens met een ervaringsdeskundige praten? Neem dan eens contact op met onze Advieslijn.

Klik op de volgende link voor het gehele ADHD Dossier  op onze website:  om meer informatie te krijgen over wat ADHD is, hoe de diagnose wordt vastgesteld, wat het behandelplan en de richtlijnen zijn, hoe je er in de opvoeding, in de vrije tijd of in het onderwijs mee om kunt gaan, en meer..