Hoogbegaafde kinderen hebben onderwijs nodig dat is afgestemd op hun individuele mogelijkheden en behoeften. Zij hebben vaak meer dan andere leerlingen behoefte aan autonomie. Vertrouwen bieden, zelfsturend leren en verantwoordelijkheid geven over het eigen leerproces, zijn zaken die goed aansluiten bij hoogbegaafde kinderen.

Topdown, compact en verrijkt

Verder is het belangrijk dat het onderwijs topdown, compact en verrijkt wordt aangeboden. Dat is vaak lastig, omdat het onderwijs bottom up is ingericht. Ook wordt ‘verrijking’ nogal eens verward met ‘meer van hetzelfde’. Of bijvoorbeeld alleen rekenen op een hoger (moeilijker) niveau. Verrijkingsopdrachten zijn opdrachten waarbij de ‘hogere orde denkvaardigheden’ worden aangesproken. Hogere orde vragen en opdrachten Bij hogere orde vragen en opdrachten zijn voor het antwoord of de uitvoering de vaardigheden analyseren, evalueren of creëren nodig. Het zijn vragen en opdrachten die zich richten op:

• Stimuleren van leerlingen om verder en meer kritisch na te denken
• Stimuleren van het probleemoplossend denkvermogen
• Ontlokken van discussie
• Stimuleren van leerlingen om zelfstandig op zoek te gaan naar informatie

In dit artikel van wij-leren, door Lisanne van Nijnatten van Praktijk De Blik lees je meer over hogere orde denkopdrachten en de taxanomie van Bloom.

Begin met verrijking

Het is verstandig om juist te beginnen met dit soort verrijkingsopdrachten, juist voordat je kind met zijn normale schoolwerk begint. Vaak gebeurt dit andersom. Maar hoogbegaafde kinderen moeten vaak worden ‘aangezet’, dat maakt het voor hen makkelijker het gewone schoolwerk te maken.

In kaart brengen van onderwijs- en ondersteuningsbehoeften

Het is belangrijk dat de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van hoogbegaafde kinderen goed in kaart wordt gebracht in een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). In principe wordt een OPP gemaakt, als de specifieke behoefte van een kind de basisondersteuning overstijgt. Onderwijs voor hoogbegaafden valt in theorie onder de basisondersteuning. Toch horen wij vaak dat kinderen op cognitief gebied niet krijgen wat zij nodig hebben. Als voor jouw hoogbegaafde kind in de praktijk geen aanpassingen worden gedaan, overstijgt het dus de basisondersteuning en moet er een OPP worden opgesteld. Kijk ook in de schoolgids naar wat de school biedt (zou moeten bieden) op dit gebied. Voor meer tips om het gesprek met school aan te gaan, ga je naar ons artikel ‘tips voor ouders bij het organiseren van passend onderwijs’ (link). Zorg dat je als vader of moeder zelf goed weet wat je kind nodig heeft. En hoe passend onderwijs georganiseerd wordt. Stel desnoods zelf een concept OPP op, om hierover het gesprek met de school aan te gaan. Op de website van Wijkunnenmeer, vind je een gratis format om zelf verder aan te vullen.

Open en coachende houding onderwijsgevenden

Hoogbegaafde kinderen vragen van de leerkracht een open en coachende houding. Waarbij hij of zij de leerling en de standaardlesmethoden veel meer loslaat. Dit vraagt ook om ondersteuning van de schoolleiding voor de leerkracht en vertrouwen om met andere middelen naar een einddoel toe te werken. Ouders kunnen hierbij behulpzaam zijn. Ook een ervaren IB-er of een externe deskundige kan de leerkracht ondersteunen bij het vormgeven van een onderwijsprogramma op maat voor de hoogbegaafde leerling. Leerkracht, wat heb jij nodig? Het kan heel goed zijn dat de leerkracht hier extra hulp en/of middelen bij nodig heeft. Zoals ander lesmateriaal, een cursus of extra handen in de klas.  Ook de behoeften van de leerkracht kunnen worden opgenomen in het Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP), waarin wordt vastgesteld wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van de leerling zijn. ‘Zonder relatie geen prestatie’ Hoogbegaafde kinderen hebben vanuit hun gevoeligheid ook meer behoefte aan een relatie met hun onderwijsgevenden. ‘Zonder relatie geen prestatie’. Onderwijsgevenden (en andere volwassenen) moeten authentiek zijn. Deze kinderen voelen het direct wanneer de ander zich anders gedraagt dan dat hij of zij zich voelt. Dit kan ze in verwarring brengen. Wees daarom zoveel mogelijk oprecht richting deze kinderen. Bekijk dit filmpje van Lisanne van Nijnatten van Praktijk de Blik, waarin zij uitleg geeft over een coachende benadering.

Leren om fouten te maken

Voor kinderen is het op school, maar ook thuis, belangrijk dat zij leren om fouten te maken. Hoogbegaafde kinderen willen (meestal) laten zien dat zij het goed doen en slim zijn. Zij zijn immers vaak niet gewend dat zij iets niet (snel) kunnen. Dit kan snel een vervelend gevoel geven, omdat zij ook vaak perfectionistisch zijn en de lat voor zichzelf hoog leggen. Maar daarbij lopen zij het risico om moeilijke opdrachten uit de weg te gaan, zodat zij niet falen. Deze houding (vaste ‘mindset’) kan ze belemmeren om te groeien en te ontwikkelen. Kinderen moeten leren ‘leren’ en ook fouten durven maken om vastlopen en faalangst op latere leeftijd te voorkomen. Belangrijk hierbij is om de leerling niet over grenzen te duwen, maar te motiveren om een uitdaging aan te gaan. De taal die je daarbij gebruikt is belangrijk. ‘Je kan het nóg niet.’ En beloon op proces, in plaats van op resultaat. Laat het kind niet doorgaan tot het (mogelijk) iets bereikt heeft, maar ‘beloon’ en stimuleer het proberen en doorzetten. Benoem dat je ziet dat het kind toch doorzet, ook al vind hij of zij het moeilijk. Benoem dat dat  knap is en dapper. Zo zal het kind iedere keer een stapje verder komen.

Herkennen van hoogbegaafde leerlingen

Regelmatig worden hoogbegaafde kinderen niet als zodanig herkend. Omdat zij niet hoog scoren op toetsen en Cito’s bijvoorbeeld. En/of clownesk gedrag vertonen, heel druk zijn, of zelfs agressief. Het komt zelfs voor dat de school of de leerkracht niet ‘geloofd’ dat het kind (mogelijk) hoogbegaafd is. Zélfs niet als dit blijkt uit een intelligentie onderzoek. In dat geval is het verstandig voor ouders om een deskundige mee te nemen naar een gesprek. De school kan ook een deskundige inschakelen, maar daarvoor is wel toestemming nodig van de ouders. Verschillende profielen hoogbegaafde leerlingen Het SLO ontwikkelde een document waarin verschillende profielen van hoogbegaafde leerlingen worden uitgelegd. Dit kan soms heel verhelderend zijn voor leerkrachten (en ouders). Ook goed om je te realiseren is dat hoogbegaafde kinderen bepaald (ongewenst) gedrag ontwikkelen, als zij langdurig niet worden gehoord en gezien in hun behoeften en hun zijn. Wanda Glebbeek van HBlinq schreef  dit interessante artikel over de invloed van toxische stress en het ontstaan van trauma gerelateerd gedrag.

Onderwijs aan uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen

Uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen zijn leerlingen met een IQ van 145 en hoger. Deze kinderen hebben een nog specifiekere vraag op het gebied van onderwijs. Lees hierover meer in dit artikel van Renata Hamsikova van Ieku Advies.

Meer informatie?

Klik hier voor ons hele dossier over hoogbegaafdheid. In dit dossier lees je meer over vaststellen van hoogbegaafdheid, begeleiding bij hoogbegaafdheid, omgaan met hoogbegaafdheid in het onderwijs, omgaan met hoogbegaafdheid thuis en misdiagnoses bij hoogbegaafdheid. Meer over hoogbegaafdheid lees je op de website van het kenniscentrum makkelijk lerenden . Heb je vragen of zorgen over je hoogbegaafde kind, of herken je kenmerken en wil je daar graag eens met een ervaringsdeskundige over praten? Neem dan eens contact op met onze Advieslijn. Je kunt ook deze podcast beluisteren, waarin we de meest gestelde vragen aan onze advieslijn behandelen.