Scroll Top
Tekst: Jelte van der Kooi. Jelte is opgeleid tot leerkracht basisonderwijs, stond meer dan twintig jaar voor de klas en was intern begeleider en directeur. De laatste vijftien jaar is hij trainer en adviseur in het onderwijs. Voor Balans gaf hij in januari 2023 een interactieve presentatie over gedrag en communicatie op school en thuis. Zijn bijzondere kijk hierop zie je terug in zijn beschrijving van de observatie van de kleine Levi.

Jong kind

Levi is vijf en er wordt van hem gezegd dat hij een ontwikkelingsniveau heeft van een kind van tussen de nul en zes maanden. Hij heeft een fijne plek gekregen in het speciaal onderwijs waar zijn begeleiders hem liefdevol en vol compassie benaderen. Hij is, en dit bedoel ik niet vanuit het negatieve, een heel, heel jong kind in het lichaam van een vijfjarige. Dat besef werd mij duidelijk toen ik na een kwartier observeren een patroon waarnam waarbij hij telkens op zoek ging naar geluid (van een belletje van de knikkerbaan waar hij de dag tevoren langdurig mee had gespeeld), naar beweging, naar kleur (van een oranje tas die hij verlegde van plaats) en naar geluid.

De wereld verkennen

Hij keek telkens naar me, waarbij het leek of hij langs me keek. Met een schuin oog, opmerkzaam, open, fronsend, guitig, emotieloos, warm. Alle gezichtsuitdrukkingen kwamen voorbij. Het beeld kwam bij me binnen dat ik iemand observeerde die op zijn speelkleed ligt. Op de rug, waarbij er boven zijn hoofd door volwassenen een wereld is aangeboden waarop hij mag reageren. Een speelstang met kleuren, bellen en verschillende vormen. Levi loopt door de wereld zoals iemand die op zijn speelkleed de wereld verkent. Zijn ogen zijn, zo verbeeldde ik, de poort naar de wereld, naar zijn ‘cloud’. Die cloud is de omgeving waar hij de woorden, zinnen, ervaringen, liedjes, herkenningspunten, verhalen en indrukken plukt. Op het moment dat die hem vinden, gaat hij ze gebruiken.

Verschillende tijdzones

Misschien gaat het ons voorstellingsvermogen te boven om op deze manier te denken. Levi neemt waar, loopt verder door de wereld en vindt, vaak pas veel later in de tijd, iets in zijn cloud dat past bij wat hij (vaak een tijd daarvoor) waarnam. Op het moment dat iets in de cloud hem vindt, reageert hij door te reageren, in het hier en nu, op wat al, in onze ogen, is geweest.Levi las/bekeek een boek over dieren. Schapen, poezen, honden. Later zongsprak hij: ‘Jippie, jippie’. Hij liep naar de knikkerbaan, pakte een tas, legde zijn fruitbakje weg en ergens in het halfuur zongsprak hij: ‘Kom maar gauw kom maar gauw kom maar gauw’. Het leek of hij het liedje ‘Poesje Mauw’ aanhaalde. Het lijkt of hij in twee verschillende tijdzones leeft. Het hier en nu en het terugindetijds. In het hier en nu neemt hij waar, vervolgens verstrijkt de tijd, vindt hij iets in de cloud en reageert door dat te noemen, benoemen, erop te reageren. Hij is daarmee een terugindetijdreiziger.

Niet direct reageren

Levi heeft, wat we noemen, een trage verwerkingssnelheid. Ik ben geneigd te zeggen dat hij een andere, interessante, bijzondere verwerkingssnelheid heeft. Ik heb Levi geobserveerd en ik denk vaak aan hem terug. Ook aan de manier waarop we de juffen en zijn ouders hebben meegenomen om er samen voor te zorgen dat de relatie die ze met hem hebben nog meer wordt versterkt. Ik pluk mijmerend gedachten uit mijn eigen cloud en denk: hebben we dat allemaal zo nu en dan niet eens nodig? Niet direct reageren. Even ons korte lontje niet aansteken. Even nadenken en verbeelden. Ik zucht en Levi wandelt door mijn cloud. Ik neem zijn hand. Hij kijkt me aan door langs me te kijken. We slenteren. Samen. Alleen.

Proces Communication Model

Jelte van der Kooi heeft in meer dan driehonderd lokalen geobserveerd (regulier basisonderwijs, voortgezet speciaal onderwijs, cluster 3 en 4 onderwijs) en mocht na afloop in gesprek met leerkrachten om interventies te bespreken. Ook gaf hij een training voor ouders van kinderen in het ZML-onderwijs en trainde hij meer dan tweeduizend leerkrachten in PCM (Process Communication Model). Jelte: ‘PCM is een gedrags- en observatiemodel dat ik inzet om elke leerkracht en ouder (én kind) aan de hand van zelfinzicht handvatten te geven om de eigen batterij op te laden én interventies te bieden waardoor je de ander uitnodigt zijn/haar batterij op te laden. PCM is een hulpmiddel om een antwoord te vinden op de vraag HOE je als ouder of leerkracht iedere collega, ouder en leerling en elk van je kinderen kunt bereiken.’ Samen met Kristien Oldengarm heeft Jelte van der Kooi ZIEZ-Onderwijs. Jelte: ‘Onze missie is om elke leerling te bereiken en de overstap naar het speciaal onderwijs te minimaliseren. Leerkrachten krijgen gereedschap in handen om samen met ouders te kijken of het écht nodig is leerlingen door te verwijzen. Het is onze wens dat iedereen die betrokken is bij onderwijs (leerlingen, leerkrachten, schoolleiders, ouders, bestuurders) zichzelf ziet en zich gezien weet.’ ziez.nl Dit artikel verscheen eerder in BalansMagazine no4 2022. Wil je ons magazine ook ontvangen? Word dan nu lid! Bekijk hier de voordelen.
Privacy Preferences
When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in form of cookies. Here you can change your privacy preferences. Please note that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we offer.