Scroll Top

‘Hoe beperk je psychosociale problemen bij kinderen met een leerstoornis?’

TEKST HANS VAN LUIT, JOJANNEKE VAN DER BEEK, MARTINE MÖNCH EN SYLKE TOLL  Veel onderzoek heeft aangetoond dat kinderen met een leerstoornis, zoals dyslexie of dyscalculie, een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van psychosociale problemen. Het gaat daarbij vooral om angst- en stemmingsklachten, maar ook om aandachtsproblemen en boosheid. Voor deze kinderen is Wegwijs in dyslexie en dyscalculie – Training in het leren omgaan met een leerstoornis (kortweg: Wegwijs) ontwikkeld. ‘Besteed aandacht aan sterke kanten en interesses van het kind, buiten het lezen, spellen of rekenen’ Dyslexie en dyscalculie zijn de meest voorkomende leerstoornissen. In iedere schoolklas zitten gemiddeld twee kinderen met dyslexie en in twee klassen zit gemiddeld één kind met dyscalculie. Veel kinderen met een leerstoornis hebben ook last van psychosociale problemen zoals faalangst, somberheid en een laag zelfbeeld. Het is voor deze kinderen belangrijk dat ze op een adequate manier leren omgaan met hun leerstoornis, zodat ze er minder nadelige gevolgen van ondervinden.

Psychosociaal functioneren

Het risico op het ontwikkelen van deze problemen neemt toe naarmate kinderen hun leerstoornis als meer belastend ervaren. Het ene kind zal een minder gunstige beleving hebben van zijn leerstoornis dan het andere kind. Hoeveel last een kind ervaart van zijn leerstoornis, kunnen we begrijpen vanuit verschillende aspecten van het psychosociaal functioneren. Ten eerste speelt het zelfbeeld een belangrijke rol: hoe beoordeelt het kind zijn eigen functioneren? Kan hij onderscheid maken tussen dingen die goed gaan en dingen die minder goed gaan? Hoe belangrijk is het voor het kind om goed te kunnen lezen, spellen of rekenen? Ten tweede speelt de mate waarin het kind last heeft van (faal)angst een belangrijke rol. Kinderen kunnen ernstig lijden onder de herhaalde faalervaringen die zij opdoen, zowel op school als buiten school. Ten derde dragen de copingvaardigheden (kunnen omgaan met problemen en stress) van het kind bij aan de beleving van zijn leerstoornis. Hoe gaat het kind om met stress en nare ervaringen? Hierin zijn handige en minder handige manieren te onderscheiden. Het laatste, en misschien wel belangrijkste aspect is de mate waarin een kind met een leerstoornis steun en begrip vanuit zijn omgeving ervaart. School en ouder(s) spelen daarmee een belangrijke rol in het welbevinden van een kind met een leerstoornis.

Psychosociale problemen beperken

In de eerste plaats is het van belang het zelfbeeld van het kind te helpen vormen door het kind zowel thuis als op school in te laten zien dat de leerstoornis niet betekent dat je helemaal niet kunt lezen, spellen of rekenen. Belangrijk is om samen met het kind te bespreken dat hij bijvoorbeeld wel goed is in keersommen en minder goed in deelsommen, of wel nauwkeurig kan lezen maar niet zo snel. Door hierover te praten kan een kind dit ook gaan inzien, waardoor een reëel en gedifferentieerd zelfbeeld kan ontstaan. Door aandacht te besteden aan sterke kanten en interesses buiten het lezen, spellen of rekenen, leggen deze kinderen niet te veel nadruk op hun leermoeilijkheden en worden ze zich bewust van competenties op andere gebieden. Hierdoor zal hun globale zelfbeeld minder snel lijden onder de leerstoornis en kunnen zij tevreden zijn met zichzelf als persoon.

Te veel faalervaringen

Faalangst kan zich in meerdere situaties voordoen. Veelal ontstaat faalangst doordat in het onderwijs onvoldoende rekening wordt gehouden met de specifieke onderwijsbehoeften van het kind, waardoor hij veel faalervaringen opdoet. Dit kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld ontbrekende specifieke kennis van leraren over leerstoornissen, onvoldoende aanbod van noodzakelijke faciliteiten of pestende klasgenootjes. Ook thuis kunnen faalervaringen versterkt worden doordat het kind bijvoorbeeld voelt niet aan de verwachtingen van ouder(s) te voldoen of als broertje(s)/zusje(s) de problemen bagatelliseren. De eerste belangrijke stap is dat ouder(s) en school inzien welke situaties en opmerkingen voor het kind tot een faalervaring leiden. Kinderen kunnen dit in een gesprek vaak zelf ook goed aangeven.

Vermijden, piekeren en boosheid

Kinderen met een leerstoornis en psychosociale problematiek hebben een leergeschiedenis die vaak gekenmerkt wordt door nare ervaringen. Gedachten hieraan en de bijbehorende gevoelens kunnen stress veroorzaken. De manier waarop een kind hiermee omgaat kan zich uiten in onhandige copingvaardigheden zoals vermijden, veel piekeren en boosheid. Het helpt deze kinderen om hen uit te leggen dat er ook andere manieren zijn, die vaak minder nadelige gevolgen voor hen en hun omgeving hebben. Met steun van ouders en school kan een kind bijvoorbeeld leren om hulp te vragen als daar behoefte aan is, even te ontspannen als de stress te hoog oploopt en positieve, helpende gedachten uit te spreken.

Wegwijs in dyslexie en dyscalculie

Sommige kinderen hebben zodanig veel last van hun leerstoornis, dat de ondersteuning van ouder(s) en onderwijsprofessionals niet afdoende is om de psychosociale problemen te verminderen of voorkomen. Deze kinderen kunnen baat hebben bij de ondersteuning door een gedragsdeskundige die gebruikmaakt van het programma Wegwijs. Dit is een training voor kinderen met dyslexie en/of dyscalculie in de bovenbouw van het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs die, (mede) als gevolg van hun leerstoornis, psychosociale problemen ervaren. Het doel van de training is het leren omgaan met dyslexie en/of dyscalculie, en het verminderen van de bijkomende psychosociale problemen. Het programma omvat een handleiding voor gedragsdeskundigen (inclusief webpagina), een werkboek voor kinderen en jongeren met dyslexie en een werkboek voor kinderen en jongeren met dyscalculie. Zowel de ouder(s) als de school van het kind worden actief betrokken bij de training. De training Wegwijs bestaat uit drie boeken: een werkboek voor kinderen met dyslexie, een werkboek voor kinderen met dyscalculie en een handleiding voor gedragsdeskundigen. Wil je ze bestellen? Dan kan dat via deze link of de (online) boekhandel.

Meer weten?

Lees ook onze dossiers over dyslexie en dyscalculie.
Privacy Preferences
When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in form of cookies. Here you can change your privacy preferences. Please note that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we offer.