Interview met Wim Tops over ‘slagen met dyslexie in het hoger onderwijs’. ‘Elke student met dyslexie kan het hoger onderwijs met succes afronden.’

Interview: Mariëlle van Bussel

Ook met dyslexie kun je gewoon studeren in het hoger onderwijs. Maar studenten zijn vaak nog onbekend met de mogelijkheden. Wim Tops schreef met twee collega’s het boekje Slagen met dyslexie in het hoger onderwijs.

Je hebt je redelijk goed door de basisschool heen gewerkt, ook al wist je dat het lezen niet zo soepel ging. Op de middelbare school was het ook nog te doen, maar eenmaal op de universiteit loop je vast. De enorme lappen tekst die je moet doorspitten en verwerken, het tempo waarin dat moet gebeuren, het blijkt ineens te veel.

‘Leerlingen die talig onderlegd zijn en een hoog IQ hebben, kunnen hun lees- en spellingproblemen lange tijd compenseren,’ vertelt Wim Tops. ‘Ze lezen wel zwakker, maar niet alarmerend. Pas in het hoger onderwijs duiken de problemen op. Waar vervolgens weinig aandacht voor is, omdat men daar denkt dat dyslexie al in het basisonderwijs vastgesteld had moeten worden.’

Omdat er in het Nederlandse taalgebied – zelf is Tops een Vlaming – niets voorhanden was voor jongvolwassenen met dyslexie, zette hij het Groninger Expertisecentrum voor Taal- en Communicatiestoornissen op, gelieerd aan de Rijksuniversiteit Groningen. Jaarlijks (her)test het centrum zo’n vijftig studenten, van wie de meesten ook echt dyslexie blijken te hebben.

Onbekendheid

‘De onbekendheid met dyslexie is groot in deze groep. Als we studenten vroegen hoe ze zelf hun leesproblemen zouden inschatten, bleken ze zichzelf vaak hoger in te schalen dan uit de test bleek. Ze schrokken zich een aap. Het is erg belangrijk dat ze inzien dat ze lager scoren, want pas dan kun je er iets mee doen. Dat problemen met snel rekenen samenhangen met dyslexie is voor hen ook vaak onbekend. Ze weten dus ook niet dat je hier compensaties voor kunt aanvragen.’

Redenen genoeg voor Tops om samen met Maaike Callens en Marc Brysbaert het boekje Slagen met dyslexie in het hoger onderwijs te schrijven. Op een toegankelijke manier worden alle ins en outs van studeren met dyslexie besproken, aan het eind van ieder hoofdstuk kort en helder samengevat. Het boekje bevat talloze tips die de schrijvers hebben gedestilleerd uit een onderzoek waarvoor ze drie jaar lang een aantal studenten met dyslexie volgden.

‘We hebben gezien dat het informeren van studenten over hun sterktes en zwaktes goede resultaten oplevert tijdens de studie. Ze gaan efficiënter om met dyslexie en weten hoe ze er beter op kunnen inspelen. Maar ook decanen, studiecoaches en trajectbegeleiders kunnen in dit boekje lezen hoe zij studenten kunnen helpen. Daarnaast is er nog veel schaamte en stigmatisering rondom leerstoornissen. We hopen dat dit boek eraan bijdraagt om dat te verminderen.’

Eenvoudige oplossingen

Uit het onderzoek van Tops en Callens bleek dat studenten met dyslexie de grootste problemen hebben met spelling. Als het om het lezen van teksten gaat, scoren ze vooral laag op de leessnelheid en niet op de kwaliteit. Snel hoofdrekenen is lastig en het oproepen van informatie uit het langetermijngeheugen duurt langer. Tops: ‘Ze hebben last van het tip of the tongue-fenomeen. De informatie is wel opgeslagen, maar ze kunnen er niet bij. Helemaal als er stress is, wat vrij gebruikelijk is bij een tentamen.’

De oplossingen zijn niet ingewikkeld, vindt Tops. ‘Allereerst is het noodzakelijk om je bewust te zijn van je moeilijkheden. Want dan pas kun je maatregelen nemen om jezelf beter te controleren. Als je weet dat je fouten maakt met hoofdrekenen, kijk je alles na afloop nog een keer na. Als je weet dat je spelfouten maakt, laat je je tekst nakijken door iemand anders. Het zijn kleine dingen die een groot verschil kunnen maken.’

Maar ook met de juiste hulpmiddelen kun je winst boeken. De spellingcontrole op je computer, beschikbaar in allerlei talen. Maar ook een eenvoudig zakrekenmachientje is handig bij vakken als aardrijkskunde, economie en natuurlijk wiskunde. Op de opleiding zelf kun je met een dyslexieverklaring extra tijd aanvragen bij opdrachten waarvoor je grote hoeveelheden tekst moet lezen.

Helaas zit daar een addertje onder het gras. ‘Sommige opleidingen geven maar vijf minuten per uur extra, maar dat moeten er minstens vijftien zijn. Uit onderzoek blijkt dat studenten met dyslexie tot dertig procent meer tijd nodig hebben dan een gemiddelde student. Ook al zeggen opleiders dat studenten die tijd toch niet gebruiken, het is wel een comfortabel gevoel als je weet dat je die tijd hebt. Dat levert minder stress op, en dus heb je minder last van oproep- en rekenproblemen.’

Doorzetters

Het ligt voor de hand om te denken dat studenten met dyslexie minder goed zijn in talige studies of een lerarenopleiding. ‘Dat durf ik niet te stellen,’ aldus Tops. ‘Ik ken studenten die gewoon de pabo volgen. Vaak overheersen dan andere positieve factoren, zoals motivatie en persoonlijkheid. Wel is het zo dat studenten met dyslexie vaker wisselen van studie. Waarschijnlijk kennen zij hun sterktes en zwaktes onvoldoende, waardoor ze de verkeerde opleiding kiezen. Als je weet waar je rekening mee moet houden, kies je sneller de studie die bij je past.’

Sowieso kan elke student met dyslexie het hoger onderwijs met succes afronden, benadrukt Tops. ‘Sommige studies zullen een grotere uitdaging zijn, maar het is aan de student om in te schatten of hij die uitdaging aan wil en kan gaan. Ze zijn al vanaf hun kindertijd gewend om met leesproblemen om te gaan. Als je het hoger onderwijs hebt bereikt, heb je al laten zien een enorme doorzetter te zijn.’

Wim Tops studeerde Franse Taal- en Letterkunde en werkte in het onderwijs. Toen hij in aanraking kwam met leerlingen met dyslexie besloot hij daar dieper op in te gaan. Hij studeerde Neurolinguïstiek en promoveerde op dyslexie bij jongeren in het hoger onderwijs. Nu is hij universitair docent dyslexie en taalontwikkelingsstoornissen aan de Rijksuniversiteit Groningen, medewerker bij het Groninger Expertisecentrum voor Taal- en Communicatiestoornissen en heeft hij in Vlaanderen een centrum voor diagnostiek en begeleiding van kinderen en jongeren met ontwikkelingsstoornissen.

Wim Tops, Maaike Callens, Marc Brysbaert

Slagen met dyslexie in het hoger onderwijs

Owl Press

ISBN: 9789089311986, € 14,99