Thuis omgaan met ADHD

ADHD heeft gevolgen voor het hele gezin, niet alleen voor het kind zelf. Omdat er een belangrijke erfelijke component is, komt het vaak voor dat andere kinderen of een van de ouders ook ADHD heeft. Volwassenen met ADHD kunnen terecht bij de vereniging Impuls&Woortblind. Het opvoeden van en samenleven met een kind met ADHD vraagt niet alleen veel van uw vaardigheden als ouders, maar ook van de ouders als partners en van de broertjes en zusjes in het gezin. Het is belangrijk om daar ook aandacht aan te besteden.

Na de diagnose

De meeste ouders zijn zowel opgelucht als verdrietig, als ze de diagnose ADHD voor hun kind te horen krijgen. Opgelucht, omdat de problemen die zij ervaren een naam krijgen. Ze hebben zich niet verbeeld dat hun kind ‘anders’ was. En het ligt niet aan hun opvoeding. Verdriet, omdat hun kind een stoornis heeft, en nog wel een stoornis in de hersenen. Het zal niet zomaar ‘beter’ worden. Heeft hun kind wel de mogelijkheid om zich optimaal te ontwikkelen?

Hoe vertellen we het familie en vrienden?

Voor veel ouders valt het niet mee te moeten vertellen dat bij hun kind de diagnose ADHD gesteld is. Een stoornis in de hersenen, waarbij mogelijk medicijnen voorgeschreven zijn. Familie en vrienden kunnen zo hun eigen gedachten hebben over ADHD, mogelijk gevoed door populaire overtuigingen en uitlatingen in de pers. Misschien kunt u uitleg geven of verwijzen naar publicaties, websites en dergelijke. Hoewel u uw zorgen en verdriet niet hoeft te verbergen, zult u helaas niet altijd kunnen rekenen op begrip en acceptatie in uw omgeving.

Hobby’s

Welke hobby’s zijn geschikt voor kinderen met ADHD? Daar is nauwelijks antwoord op te geven omdat kinderen met ADHD meer van elkaar verschillen dan op elkaar lijken. Het zal dus vooral van de interesses en talenten van het individuele kind afhangen welke vrijetijdsbesteding aanslaat. Daarnaast speelt het gezinsbudget natuurlijk een rol. Het is wel verstandig enigszins rekening te houden met de ADHD-kenmerken van uw kind. Wanneer er regelmatig problemen zijn in sociale contacten zal een individuele bezigheid geschikter zijn. Bijvoorbeeld skeeleren, atletiek of zwemmen. Het is helemaal goed als een van de ouders meedoet. Samen een hobby uitoefenen schept een stevige band.

Teamsport

Sommige kinderen met ADHD kunnen hun aandacht juist goed vasthouden in een teamsport met duidelijke regels (volleybal, korfbal, softbal). Korfbal is een gemengde sport, dat komt de sfeer meestal ten goede. Voor alle teamsporten geldt wel dat ze een beroep doen op het incasseringsvermogen en de assertiviteit van een kind. Soms botsen de spelers onverwacht tegen elkaar op. Dit zijn voor kinderen met ADHD vaak moeilijke dingen om mee om te gaan. Ze kunnen veel sociale vaardigheden opdoen, maar het kan ook misgaan.

Hulp bij opvoeding van kinderen met ADHD of ADD

Niet alle ouders zijn van nature goede opvoeders en voor ouders van kinderen met ADHD geldt dat aan hun opvoedingsvaardigheid bijzonder hoge eisen worden gesteld. Het is dan ook niet verbazend dat velen van hen dat niet vanzelf kunnen. Vragen om hulp, training en ondersteuning bij de opvoeding is geen teken van zwakte maar juist een teken dat u uw verantwoordelijkheid als ouder serieus neemt. Uw kind verdient het dat u zich inzet om hem zo goed mogelijk op te voeden en te begeleiden, en u verdient het zelf ook.

Gedrag veranderen is moeilijk

Het lijkt niet zo moeilijk uw eigen gedrag of dat van uw kind te veranderen, maar dat is het wél. Het veranderen van de manier waarop u op uw kind reageert – iets wat meestal onbewust gebeurt – vraagt nogal wat inzicht en doorzettingsvermogen. Hoe kleiner de stappen, hoe groter de kans op succes. En succes hebben alle partijen nodig om de moed erin te kunnen houden.

Positief benaderen

Uit studies blijkt dat voor álle kinderen een positieve benadering het best is, maar dat dit bij kinderen met ADHD absoluut een noodzaak is. Misschien klinkt dit u wat vreemd in de oren. Uw kind zet de boel op stelten en u zou het positief moeten benaderen? Het antwoord is ‘ja’. Het werkt het best als u goed gedrag stimuleert door het te belonen (met waarderende woorden of aan de hand van een beloningssysteem). Op deze manier vergroot u het zelfvertrouwen van uw kind, leert uw kind het meest over hoe het zich juist wél dient te gedragen en verbetert u de sfeer in huis.

Een negatieve aanpak werkt niet

Als u zich vooral richt op het ongewenste gedrag, komt u in een vicieuze cirkel terecht van dreigen, een niet luisterend kind, straffen, een weer niet luisterend kind, dreigen, straffen: met als gevolg een ongelukkig kind, een vervelende sfeer in huis en veel frustratie bij u. Misschien zeggen mensen in uw omgeving dat uw kind eens een zware straf of zelfs een goed pak slaag moet hebben. Reageer daar niet op; uw kind zal er niets van leren. Uw relatie met uw kind loopt bovendien schade op. Laat de buitenwacht maar zeggen dat u uw kind verwent door het voor ‘zoiets normaals’ als op tijd opstaan en aankleden een beloning te geven.

Belonen en straffen

Natuurlijk betekent een positieve benadering van uw kind niet dat u het niet meer mag straffen. U kunt uw ogen niet sluiten voor de verkeerde dingen die het doet. ADHD is nooit een excuus voor onaangepast gedrag; het kan er wel een verklaring voor zijn. Het is van belang dat u consequent bent, direct straft, op een manier die redelijk is en voorspelbaar is voor het kind. Let er ook op dat beide ouders zich hierin hetzelfde opstellen.

Regels en structuur

Kinderen hebben regels en structuur nodig. Dat geeft duidelijkheid en daardoor veiligheid. Kinderen met ADHD vinden het moeilijker dan andere kinderen om structuur te zien en zelf structuur aan te brengen. Ze hebben dus veel langer duidelijke, uitwendige structuur nodig.

Structuur in het gezinsleven

Structuur in het gezinsleven betekent dat dingen dagelijks of wekelijks op (ongeveer) dezelfde tijd en plaats gebeuren. Het betekent ook dat ze in dezelfde volgorde gebeuren. Het is voor kinderen met ADHD belangrijk dat veranderingen op tijd worden aangekondigd. Gebruik vooral bij het geven van een opdracht of als het kind iets verboden wordt, korte, duidelijke zinnen. Geef het kind één opdracht tegelijk.

Structuur in de omgeving

Structuur in de omgeving betekent vaste activiteiten op een vaste plaats en een opgeruimde omgeving. Het gaat ook over vaste regels voor het opruimen van speelgoed. Al gauw ligt er overal wat. Hoe meer speelgoed over de vloer verspreid ligt, hoe onoverzichtelijker het wordt voor een kind met ADHD. Structuur in het aanbieden van speelgoed kan het kind helpen zelf overzicht te houden.

Geen doel maar een middel

Het is altijd belangrijk om te onthouden dat de regels en de structuur geen doel zijn, maar een middel. De relatie met uw kind staat voorop en voor kinderen met ADHD is het ook heel belangrijk, dat hun zelfbeeld positief opgebouwd wordt. De regels moeten duidelijk en overzichtelijk zijn en passen bij het karakter en het ontwikkelingsniveau van het kind. Het ene kind heeft behoefte aan een ochtendschema in picto’s waarop de volgorde van handelingen staat afgebeeld; voor het andere kind is een enkele reminder op een bepaalde plaats genoeg. Voor jonge kinderen kunnen de regels worden vastgelegd in plaatjes; voor oudere kinderen in afsprakenschriftjes. Sommige huisregels kunnen duidelijk zichtbaar worden opgehangen.

Positief benaderen en onderhandelen

Regels stellen en die handhaven, duidelijk maken wat de consequenties van wangedrag zijn en zo nodig sancties toepassen. Maar vooral: positief blijven benaderen en zo mogelijk problemen vóór zijn. Vooraf bedenken wat er mis kan gaan en daar, liefst samen met uw kind, praktische oplossingen voor bedenken. Tieners moeten de ruimte hebben om te onderhandelen: dat geeft ze het gevoel dat ze zelf ook iets in te brengen hebben. Natuurlijk zijn er ethische normen als ‘niet stelen’ en ‘je broertje niet slaan’ waaraan niet te tornen valt. Maar bij andere huis- en omgangsregels, bijvoorbeeld over thuiskomtijden, liggen die grenzen niet zo vast. Ook met een ADHD-er valt redelijk te overleggen, zeker als ze weten dat ze serieus worden genomen.

Logeeropvang

Voor ouders of opvoeders van ADHD-kinderen is het goed om af en toe een weekend zónder hun drukke kind door te brengen. Een probleem kan zijn dat zij hun kind niet ‘zomaar’ bij opa en oma kunnen of willen laten logeren. Voor deze gezinnen zijn logeerhuizen een goede mogelijkheid. In een logeerhuis kunnen kinderen (soms ook volwassenen) met een beperking een paar nachten slapen. Meestal in het weekend, maar soms ook door de week of in de vakanties. Dankzij de logeeropvang kunt u zelf even tot rust komen en eens tijd nemen voor dingen die met uw kind erbij moeilijk te doen zijn.

Hulpmiddelen voor voorlichting

Er zijn nieuwe hulpmiddelen beschikbaar om goede voorlichting te kunnen geven over effectieve zorg voor kinderen met druk gedrag en ADHD, welke gedownload kunnen worden op de website van ADHD en Druk Gedrag! Het gaat om een factsheet en verschillende PowerPoints met informatie over (psychosociale) behandelingen voor kinderen met ADHD en druk gedrag, een keuzehulp ADHD en aan een update van informatie over behandelingen voor ADHD op de website van het kenniscentrum KJP.

Voor meer informatie en vragen

Lees hier het ADHD dossier uit BalansMagazine (nr. 1 2020). Zie ook Flyer academische werkplaats voor ADHD en druk gedrag Heb je vragen of zorgen over je kind met ADHD, of herken je kenmerken en wil je daar graag eens met een ervaringsdeskundige praten? Neem dan eens contact op met onze Advieslijn. Klik op de volgende link voor het gehele ADHD Dossier  op onze website:  om meer informatie te krijgen over wat ADHD is, hoe de diagnose wordt vastgesteld, wat het behandelplan en de richtlijnen zijn, hoe je er in de opvoeding, in de vrije tijd of in het onderwijs mee om kunt gaan, en meer..