Een kind met ODD of CD in je gezin heeft veel impact. Het kan voor veel stress en spanning zorgen. Omdat kinderen met ODD of CD voortdurend strijd voeren, heb je als ouder een zware opvoedklus. Je hebt misschien bovendien het gevoel dat de andere kinderen in je gezin tekortkomen. En naast de strijd met je kind, krijg je vaak ook weinig begrip van je omgeving; je krijgt commentaar op je opvoeding, er wordt getwijfeld aan jouw manier van opvoeden of de omgeving vindt dat je het (in hun ogen ten onrechte) voor je kind opneemt, te soft bent, te weinig grenzen stelt, enzovoort.

Roep op tijd hulp in

Wacht niet tot de problemen je boven het hoofd groeien. Hoe eerder hulp en behandeling wordt ingezet, hoe beter en hoe ruimer de mogelijkheden zijn. Ook jij als ouder bent hierbij gebaat. Hoe meer je weet over de problematiek van je kind, hoe eerder je weet wat realistische verwachtingen zijn en hoe je je kind het beste kunt benaderen. Als je het gedrag van je kind beter begrijpt, voel je je mogelijk ook minder schuldig of machteloos. Als de stap naar de psychiater te groot is om mee te beginnen, kun je met je bezorgdheid eerst terecht bij de huisarts of de kinderarts. Zij kunnen je advies geven over de te nemen stappen.

Wil je (eerst) graag eens met een ervaringsdeskundige praten? Neem dan eens contact op met onze advieslijn.

De gevolgen

De gevolgen van agressieve gedragsstoornissen kunnen zeer ernstig zijn. Zowel voor het kind zelf als voor het gezin waarin het opgroeit. Een moeilijk kind lokt gemakkelijk woede uit.

Als ouder kan je met harde discipline proberen het gedrag van het kind te beteugelen. Hierdoor worden de gedragsproblemen meestal alleen maar erger. Ook op school kunnen de gedragsproblemen verergeren als de lessen regelmatig worden verstoord. Het kind kan door zijn storende gedrag door leeftijdsgenoten worden verstoten. De kans op antisociaal gedrag neemt dan toe: het kind zoekt dan mogelijk intensiever contact met leeftijdsgenoten die ook gedragsproblemen hebben.

Neerwaartse spiraal

In het uiterste geval kan een agressieve gedragsstoornis leiden tot mishandeling van ouders, van broertjes en zusjes, van dieren of van leeftijdsgenootjes. De ervaring leert dat op het thema ‘mishandeling door kinderen en jongeren binnen het gezin’ een groot taboe rust. Het kost ouders vaak grote moeite om het probleem in ware omvang te onderkennen en te erkennen. Zij schamen zich zo dat ze pas hulp gaan zoeken als de neerwaartse spiraal van steeds verder escalerend gedrag nauwelijks meer is om te buigen. Het gezin kan hierdoor ernstig geïsoleerd raken.

Zo vroeg mogelijk ingrijpen

Agressieve gedragsstoornissen worden vaak in verband gebracht met later optredend crimineel gedrag. Uit onderzoek blijkt dat vooral antisociaal gedrag op de kinderleeftijd (onder de tien jaar) een voorspellende waarde heeft voor later optredende ernstige – met name gewelddadige – criminaliteit. Ook lopen deze kinderen een groter risico op onder andere vroegtijdig schoolverlaten, alcoholisme, drugsmisbruik en antisociale- of borderline persoonlijkheidsstoornis. Daarom is het belangrijk om zo vroeg mogelijk het tij te keren.

Brusjes

Voor broers of zussen (brusjes) is het niet gemakkelijk om een broer of zus met ODD of CD te hebben. Een kind met zo’n stoornis vraagt zeer veel aandacht van ouders. Daardoor blijft er vaak minder aandacht over voor de brusjes. Brusjes moeten bovendien op een andere manier met deze broer of zus omgaan dan met hun broers of zussen die geen ODD of CD hebben. Daarnaast kan het voorkomen dat de brusjes het gedrag van hun broer of zus kopiëren. Dit kan een schreeuw om aandacht zijn. Het is voor ouders lastig om in het gezin met twee maten te meten. Toch kan dat niet anders als er sprake is van ODD of CD.

De ouders kunnen het best begrip tonen en erkennen dat broers of zussen het soms moeilijk hebben. Deze gevoelens mogen er zijn. Maar het kind met ODD heeft natuurlijk ook leuke kanten, die net zo goed moeten worden erkend. Alle kinderen vinden het fijn als er met hen apart af en toe iets gezelligs gedaan wordt. Misschien zijn er daarnaast ook familieleden of vrienden die jouw kind(eren) een keer extra exclusieve aandacht kunnen geven.

Verschillende organisaties organiseren ‘brusjesgroepen’. Hier kunnen zij praten met kinderen die in dezelfde situatie zitten. Op de website Bijzondere broer of zus vinden jongeren informatie, maar kunnen ze ook in contact komen met andere brussen. Hier vind je een informatiemap voor jongeren met een broer of zus met een handicap, chronische ziekte of psychische stoornis.

Begeleiding thuis

Kinderen met ODD of CD vragen om een speciale opvoedkundige benadering van de ouders. Daarom is het belangrijk dat je als ouder wordt ‘getraind’ in je reacties op het probleemgedrag van je kind. Omdat het zo moeilijk is deze kinderen op te voeden, hebben ouders deze ondersteuning hard nodig. Ook is het verstandig zoveel mogelijk te weten te komen over de problematiek van je kind. Je leert dan waarom en in welke situaties je kind het moeilijk heeft en wat helpt om uitbarstingen te voorkomen.

Er bestaat ook de mogelijkheid van ondersteuning vanuit een F-ACT team . Flexible ACT (F-ACT) staat voor Flexible Assertive Community Treatment. Het gaat om laagdrempelige hulpverlening die zich vooral richt op netwerkuitbreiding, wonen en werk. Interventies op het gebied van psychiatrie worden ingevlochten.

Bij F-ACT gaat het om behandeling en begeleiding van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening. Naast problemen op psychiatrisch gebied is er vaak ook sprake van andere problemen op meerdere levensdomeinen (op school, op het werk, op sociaal gebied). Behandeling is gericht op vermindering van symptomen en het leren omgaan met de aandoening. De begeleiding kan zich richten op alle levensdomeinen.

Naast behandeling en ondersteuning is het belangrijk goed voor jezelf te (blijven) zorgen. Probeer regelmatig tijd voor jezelf (en je partner) te nemen en leuke dingen te doen om te ontspannen. Het is moeilijk onder ogen te zien dat jouw kind ‘anders’ is. Het kan pijn doen om je te realiseren dat de wensen en verwachtingen die je hebt voor je kind, misschien nooit uit zullen komen. Hierover verscheen in BalansMagazine eerder dit artikel over levend verlies.

Handvatten voor thuis

• Verzamel informatie over de problematiek van je kind. Het gedrag van je kind is geen onwil, maar onmacht.
• Stel duidelijke regels over belonen, straffen en negeren.
• Wees consequent, hoe lang het kind ook zeurt en dramt.
• Wees duidelijk en voorspelbaar.
• Geef zelf het goede voorbeeld.
• Laat je niet verleiden tot dwingen, dreigen of geweld gebruiken.
• Voer waarschuwingen en straffen altijd uit (en bedenk van tevoren dus goed wat je wel en niet kunt realiseren).
• Laat je kind sporten. Door sport kan een kind zich ontladen. Bovendien leert het omgaan met winnen en verliezen en krijgt hij of zij meer inlevingsvermogen en zelfvertrouwen.
• Buiten spelen is ook heel goed om energie kwijt te raken.
• Geef je kind voldoende positieve aandacht en complimenten, hoe moeilijk dat soms ook is.
• Kom je beloften na.
• Laat altijd weten waar je bent en verwacht dit ook van je kind.
• Leer te kijken naar de aanleiding van het probleemgedrag, je eigen rol daarin (en die van de omgeving) en probeer daar in volgende situaties zoveel mogelijk rekening mee te houden.
• Kinderen met ODD spelen ouders vaak tegen elkaar uit. Probeer als ouders op 1 lijn te staan, maar blijf wie je bent.
• Leer wenselijk gedrag te belonen.
• Geef grenzen aan ten aanzien van het gedrag, zonder het kind zelf af te wijzen.
• Toon tijdens een driftbui of meltdown van je kind zo weinig mogelijk emotie.
• Laat je niet verleiden tot discussies.
• Negeer kwetsende of uitdagende opmerkingen zoveel mogelijk
• Merk alleen op dat die kwetsende opmerkingen ongepast zijn.
• Maak duidelijk dat je van het kind houdt en er voor hem of haar bent.

Meer weten?

Heb je nog verdere vragen of zorgen over je kind met ODD of CD, of herken je kenmerken en wil je daar graag eens met een ervaringsdeskundige praten? Neem dan eens contact op met onze Advieslijn.

Lees hier het hele dossier over ODD en CD. Of lees dit artikel van Famme over ODD: ‘ODD of gewoon Dwars, zo herken je het’.