Opvoeden met (school)trauma
Wat is (school)trauma
Een psychotrauma, zoals trauma eigenlijk heet, is eigenlijk een wond in je geest; in je psyche. Zo’n wond kan ontstaan door een gebeurtenis (of gebeurtenissen) die je meemaakt. Dit is dan zó schokkend, dat je er niet mee om kunt gaan. Je bent overweldigd door de gebeurtenis. Kenmerken van die gebeurtenis is dat je volkomen machteloos bent en dat de situatie levensbedreigend is, of je lichamelijke integriteit geschonden (lijkt) te worden. Voorbeelden van zulke gebeurtenissen: een ernstig ongeluk, uit huis geplaatst worden, een gezinslid dat ernstig ziek is of overlijdt of kindermishandeling. Als het gaat om schooltrauma, wordt ook vaak gesproken over schoolangst, of schoolfobie. Angst voor school kan uitmonden in een schooltrauma. Lees hierover meer op de pagina ‘Wat is (school)trauma‘.
Meer informatie
- Grenzen aangeven en toch het kind controle geven
Als ouder moet om te beginnen heel kalm, duidelijk en vriendelijk zijn. Grenzen duidelijk aangeven is belangrijk. Alles wat onduidelijk is voor het kind, kan een trigger zijn voor ‘verkeerd’ gedrag. Dat is niet zomaar gezegd en gedaan. Het kind wil namelijk controle. Dit maakt de wereld voor het gevoel van het kind veiliger. Je kunt daarom beperkte keuze geven: ‘Ik wil dat je je kamer opruimt. Doe je dat nu of straks na het eten?’
- Kalm blijven, ook als het tegen zit.
De kalmte is nodig, omdat kinderen (eigenlijk net als alle mensen) aanvoelen of jij kalm bent. Alleen iemand die zelf kalm is, kan zorgen voor minder stress bij deze kinderen. De stress die zij ervaren moet omlaag. Een kalme ouder (ook als het gedrag niet is wat jij wil) is belangrijk.
- Duidelijk zijn
De duidelijkheid is nodig, omdat voor een getraumatiseerd brein alles wat niet duidelijk is, meteen onveilig is. Je moet dus zorgen voor duidelijke regels, maar ook voor een duidelijke uitleg als een kind een karweitje moet doen of iets niet mag. Een zichtbare dagplanning helpen mee aan het veiligheidsgevoel. Je kunt bijvoorbeeld een whiteboard ophangen waarop staat hoe laat en in welke volgorde sommige dingen die dag zullen gebeuren.
- Vriendelijk zijn
Een getraumatiseerd kind heeft de steun nodig van een vriendelijke, maar besliste ouder nodig. Zoals gezegd, grenzen geven veiligheid. Als jij vriendelijkheid uitstraalt, komt het sociale betrokkenheidssysteem op gang. Het kind durft zich ‘te verbinden’ met jou. Omdat deze kinderen niet zomaar geloven dat jij ze wil helpen, zul je vaak moeten uitleggen dat je er bent voor je kind.
- Uitleggen wat er gebeurt
Kinderen die getraumatiseerd zijn, vertonen allerlei gedrag waarvan ze zelf ook niet begrijpen waarom ze het vertonen. Ze worden bang of boos uit het niets, zo lijkt het. De relatie tussen hun gedachten, gevoel en gedrag moeten je proberen uit te leggen. ‘Ik zag dat je schrok en toen werd je boos op je broertje. Dat snap ik heel goed, maar we slaan elkaar niet. We praten over problemen.’ Ook als kinderen ouder worden en jij misschien denkt ‘dat ze dit nu wel weten’, moet je het tóch nog uitleggen.
- Kijken met een traumabril
Als je kind gedrag laat zien dat je als ouder niet oké vindt, bedenk dan eens:
– Wat is er echt aan de hand?
– Wat heeft mijn kind nu nodig?
– Kan ik mijn perspectief aanpassen?
– Welke trigger zie ik over het hoofd?
– Is de opdracht ( ‘ruim je kamer op’) de oorzaak?
– Heb ik iets gezegd dat dit gedrag veroorzaakt?
– Heeft een gezinslid iets gezegd of gedaan?
– Is er op school iets aan de hand?
– Of dacht je kind aan een nare ervaring?
- Laat je kind bewegen
Het helpt getraumatiseerde kinderen heel erg als ze kunnen bewegen. Lekker naar buiten is goed om te ontladen. Ook sport en yoga kunnen goede diensten bewijzen. Sommige ouders hebben een mini trampoline in huis staan, waar kinderen even op kunnen springen. ‘Bouncing’ helpt de lagere breindelen kalmeren.
Meer informatie
Handige websites:
Facebookgroep Trauma-sensitief onderwijs: voor leerkrachten en ouders
Wat kun je doen voor je kind? TED Talk (Engels)
Meer lezen over (school)trauma:
Hofland, M. (2021). Een intense reis. Reis mee door de wereld van hoogbegaafdheid, intensiteit en schooltrauma. Amsterdam: SWP.
Horeweg, A. (2020). De traumasensitieve school. Anders kijken naar gedragsproblemen in de klas. 4de oplage. Tielt: Lannoocampus.
Horeweg, A. (2020). Dit is een verschrikkelijk boek met een gouden boodschap. Huizen: Pica.
Horeweg, A. & Hoogerheide, N. (2019). Schooltrauma. Wat is het en hoe ga je er mee om? LBBO Beter Begeleiden, jrg. 9, sept. 2019, p. 12-16. Download
Een groot aantal artikelen over trauma en schooltrauma vind je hier:
Podcasts over (school)trauma
Een intense reis: podcastserie.
Heb je vragen of zorgen over je kind met trauma, of herken je kenmerken en wil je daar graag eens met een ervaringsdeskundige praten? Neem dan eens contact op met onze Advieslijn.
Klik op de volgende link voor het gehele Trauma Dossier op onze website: om meer informatie te krijgen over wat trauma is, hoe de diagnose wordt vastgesteld, wat het behandelplan en de richtlijnen zijn, hoe je er in de opvoeding, in de vrije tijd of in het onderwijs mee om kunt gaan, en meer..
In onderstaand artikel leggen Anton Horeweg en Natasja Hoogerheide (allebei werkzaam in het onderwijs) uit wat schooltrauma is, waardoor het kan ontstaan en wat de preventieve maatregelen zijn.Zie Schooltrauma: wat is het en hoe ga je ermee om?Schooltrauma (Horeweg & Hoogerheide) LBBO Beter Begeleiden, sept 2019 gepubliceerd in het magazine Beter Begeleiden van LBBO, september 2019′
*auteur Anton Horeweg
Anton Horeweg is gedragsspecialist (M SEN) en vijfendertig jaar leraar in het basisonderwijs. Hij is auteur van de verschillende boeken.
Anton Horeweg heeft zitting in Expertteams Project Leer-Kracht: (NCOJ) en KC-KJP), werkt mee aan Academische Werkplaats ADHD en druk gedrag, was opleider bij het NCOJ, en is veelgevraagd spreker op scholen en congressen. Meer info over Anton vind je op de website gedragsproblemen in de klas. Anton is vaste columnist van Balans Magazine en adviseur van Balans.