Vaak lijkt ADHD ‘weg’ te zijn bij adolescenten, omdat ze zich op die leeftijd minder druk gedragen, maar is het er nog wel. Dat kan op school behoorlijk in de weg zitten. Gelukkig zijn er succesvolle methoden die de jongeren bewustmaken van hun obstakels en ze leren beter te plannen.

Het is er nog

Zeg ‘ADHD’ en je ziet een kind dat stuitert, op stoelen springt en snel afgeleid is. Als het ouder wordt, neemt dat drukke gedrag vaak af, net als bij kinderen zonder ADHD. ‘Je hoort weleens: Je groeit over ADHD heen. Dat líjkt zo, maar het is er vaak nog,’ vertelt psycholoog Bianca Boyer. Zij geeft cognitieve gedragstherapie aan adolescenten met ADHD en doet onderzoek op dit gebied. Je spreekt van ADHD, wanneer het vóór het twaalfde jaar van het kind optreedt en langer dan een halfjaar meerdere symptomen gemeten worden. Daarvoor mag geen andere oorzaak zijn.

Onrust in het hoofd

Bij Balans geeft Bianca een webinar over het onderwerp. ‘Meer dan de helft van de kinderen met ADHD heeft zoveel last van de symptomen, dat ze de diagnose houden tot in de volwassenheid. Het is alleen minder zichtbaar. Zelfs volwassenen die ‘eruit’ gegroeid lijken, geven aan nog last te hebben van de onrust in hun hoofd.’
Adolescentie is de periode dat de jongere naar de middelbare school gaat, zelfstandiger wordt en minder met ouders en meer met leeftijdgenoten optrekt. Op de middelbare school komen er veel prikkels bij: wisselende vakken, docenten en lokalen. De stof wordt moeilijker en je moet meer en beter gaan plannen. Precies dingen die moeilijk zijn als je ADHD hebt.

Problemen in executieve functies

Jongeren met ADHD hebben moeite de aandacht ergens bij te houden of iets even te onthouden. Ze kunnen zich moeilijk inhouden of omschakelen naar iets anders of een andere situatie. En ze vinden plannen lastig: deadlines, ordenen, opdrachten begrijpen, in stappen werken, tijd inschatten.
Vaak wordt ook gezegd dat kinderen met ADHD ongemotiveerd zijn, maar het zijn de hersenen die weinig motivatie vinden. Vooral bij lange, saaie taken. Bianca: ‘Jongeren met ADHD willen net zo graag hun huiswerk af hebben als andere jongeren. Hun hersenen zoeken echter snel naar prikkels die wél motiveren: sociale media, gamen, appen, maar ook makkelijker of korter huiswerk in plaats van een toets leren. In de klas kunnen ze grapjes gaan maken; dat is leuker dan opletten, maar leidt ook af.’

Cognitieve gedragstherapie helpt

Door de problemen haalt de jongere lagere schoolcijfers, verzuimt vaker lessen, wordt meer uit de klas gestuurd of blijft zelfs zitten. Hij of zij heeft vaker ruzie met ouders en meer moeite met vriendencontacten. Ook hebben jongeren met ADHD vaker last van bijkomende problemen, zoals faalangst, somberheid en verslaving. Met cognitieve gedrags-
therapie is er wat aan te doen. Jongeren leren vat te krijgen op hun taken, hun gewoonten, en bedenken alternatieven die helpend zijn. Zo zijn er de trainingen Zelf Plannen en Zelf Oplossingen Bedenken. Die hebben resultaat, zo blijkt uit een onderzoek onder 159 jongeren. Ouders zien na de training een verbetering in ADHD-symptomen, planningsvaardig-
heden, huiswerk maken en bijkomende problemen. Ook hebben ze minder conflicten met hun kind na de training

Wat zou de ideale situatie zijn?

Bij Zelf Plannen leert de jongere in negen sessies nieuwe manieren om het schoolwerk te plannen en organiseren, zoals een to-do-list gebruiken en nadenken over welke taken je eerst moet doen. Daarnaast zijn er ook drie oudersessies.
Bij Zelf Oplossingen Bedenken bepaalt de jongere in acht sessies (en twee oudersessies) een onderwerp waarover hij/zij het wil hebben en waarom. Vervolgens bepaalt die hoe hij of zij het zou willen: wat zou de ideale situatie zijn? In een brainstorm bedenkt de jongere allerlei mogelijke oplossingen en wat de voordelen van diens gedrag zijn. Bianca: ‘Als je bijvoorbeeld je huiswerk niet maakt, kun je gamen.’ Tot slot bepaalt je kind of het een plan gaat maken om iets aan de
situatie te veranderen, nog even wil wachten met veranderen (en met welke overwegingen) of doorgaat op de manier waarop hij/zij het al deed (en met welke overwegingen).

Positieve basis bieden
‘Als ouder moet je een balans zien te vinden tussen loslaten – wat bij puberteit hoort – en controle houden om te voorkomen dat je kind ontspoort,’ legt Bianca de rol van de ouder uit. ‘Belangrijk is dat je een positieve basis biedt. Dat zorgt voor vertrouwen. Breng bijvoorbeeld samen tijd door met dingen die ertoe doen voor je kind. Toon interesse in wat het doet, ook al ben je bijvoorbeeld niet thuis in games. En focus op wat wél goed gaat, niet alleen in schoolse dingen. Geef je kind complimenten.’

Webinars terugluisteren

Het webinar dat Bianca Boyer gaf is terug te luisteren op de website https://adhdendrukgedrag.nl/webinars/ Via deze link kun je ook de andere webinars over ADHD-gedrag terugluisteren die Balans samen met PAINT heeft gegeven.

LEESTIP

‘Pittige pubers’; Een boek over het opvoeden van je puber met ADHD of autisme, geschreven door Anneke Eenhoorn, Arga Paternotte en Marije Kuin. ISBN: 9789401428903. Prijs: € 25,99.