Scroll Top

Kan particulier onderwijs vergoed worden als er geen ander passend onderwijs is?

Kan particulier onderwijs vergoed worden als er geen ander passend onderwijs is?

Anne (13 jaar) functioneert niet goed op school. Er wordt passend onderwijs gezocht maar geen van de reguliere scholen in de regio kunnen Anne de ondersteuning geven die nodig is, zelfs niet met hulp van het samenwerkingsverband. Ook het speciale onderwijs in de regio blijkt voor Anne niet geschikt. Thuiszitten dreigt. Er is ook een privé-school in de regio. Die wél biedt wat Anne nodig heeft: een kleine rustige klas met veel aandacht van vakdocenten op havo/vwo-niveau. Zo’n particuliere school kost echter al gauw €15.000 – €25.000 per jaar, te betalen door de ouders?

Dit is een fictieve casus, maar er zijn meerdere ouders die Balans zo’n verhaal vertellen. Sommige van die ouders konden het particulier onderwijs zelf betalen, of hadden familie die het wilde betalen. Die kinderen kregen gelukkig onderwijs dat bij hen past, maar het voelt wel wrang voor de ouders. Zij moeten een flink bedrag neertellen. Terwijl volgens de wetten en regels rondom passend onderwijs maatwerk voor het kind georganiseerd zou moeten worden. En betaald.

Er zijn ook vele ouders die dat geld niet kunnen opbrengen. Zij vragen

“Er is geen ander passend onderwijs voor ons kind. Kan de school of het samenwerkingsverband of de gemeente het particulier onderwijs voor ons kind betalen?”

Het antwoord op de vraag of het samenwerkingsverband het particuliere onderwijs mag betalen is nee! Tenminste, dat mag volgens de wet art. 5.39 lid 4 van de WVO 2020 niet.

Er is wel een maar. Namelijk artikel 28 van het kinderrechtenverdrag wat ook Nederland heeft ondertekend. Dit verdrag staat hiërarchisch boven de wet op het voortgezet onderwijs. Verderop lichten we dit verder toe.

  1.  Om de vraag over vergoeding van particulier onderwijs wanneer er geen ander passend onderwijs is met ja te beantwoorden is volgens de Nederlandse wetgeving eerst een wetswijziging nodig. Die leek er in 2016 te komen. Maar die is er na een negatief advies van de Onderwijsraad hierover nooit gekomen. En er is ook geen zicht op dat zo’n wetswijziging er binnenkort komt.

Een stukje historie:

De aangenomen motie van Rog en Ypma van 8 juni 2016 geeft de staatssecretaris de instructie om de inkoop van particulier onderwijs en particuliere zorg te stimuleren, als dit leidt tot meer kansen voor kinderen waarvoor nu geen passend onderwijs en zorg is. Alleen is de inhoud van deze motie uiteindelijk niet uitgevoerd. In de brief die staatssecretaris Dekker op 26 oktober 2016 naar de Tweede Kamer stuurde, wordt gesproken over een wetsvoorstel in voorbereiding dat bekostiging van particulier onderwijs onder strikte voorwaarden mogelijk zou maken. De factsheet Maatwerk binnen het VO (sept. 2016, bijgewerkt jan. 2017) zei ongeveer hetzelfde, met wat meer voorbeelden.

In december 2016 publiceerde de toenmalige staatssecretaris Sander Dekker een wetsvoorstel Onderwijs op een andere locatie dan school. Minister Arie Slob schreef in een Kamerbrief van 25 juni 2018: “Daarnaast zal ik zoals eerder toegezegd het wettelijk mogelijk maken dat leerlingen gedurende maximaal een jaar onderwijs kunnen volgen op een particuliere (B3) school. Deze maatregel geeft samenwerkingsverbanden de tijd om te komen tot een aanbod voor deze leerlingen in het bekostigde onderwijs. Het samenwerkingsverband krijgt dan wel een herstelopdracht van de inspectie.” Op 25 januari 2019 schrijft minister Slob: “Het wetsvoorstel dat het mogelijk maakt om een leerling gedurende maximaal een jaar onderwijs te laten volgen op een particuliere school, zodat het samenwerkingsverband de tijd krijgt om een passend aanbod te realiseren, zal ik in voorjaar 2019 aan de nieuwe Onderwijsraad voorleggen voor advies. Het voorstel zal naar verwachting eind 2019 aan de Tweede Kamer aangeboden worden.”

De Geschillencommissie Passend Onderwijs stelt op 27 maart 2019 in een uitspraak: “Voor de overheveling van bekostiging naar particulier onderwijs bestaat gezien artikel 99 WVO geen wettelijke mogelijkheid. Dit blijkt ook uit de brief van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media van 25 juni 2018 (Kamerstukken II 2017/18, 31 497, 262).”

Wel kunnen op dat moment publieke scholen specifieke expertise, materiaal of onderwijsprogramma’s inkopen bij particuliere scholen. Dit staat in het briefadvies dat de Onderwijsraad op 8 november 2019 heeft uitgebracht, op verzoek van de minister van OCW. Vervolgens komt in 2020 het advies van de Onderwijsraad op het wetsvoorstel. De Onderwijsraad schrijft in het advies dat iedere leerling op een publieke school passend onderwijs moet kunnen krijgen. De raad adviseert de minister daarom om niet wettelijk te regelen dat leerlingen met behulp van bekostiging door het Rijk onderwijs kunnen volgen op een particuliere school. OCW heeft vervolgens het wetsvoorstel ingetrokken.

Wat staat er over de bekostiging van particulier onderwijs precies in de Nederlandse wet?

Er staat in de wet art. 5.39 lid 4 van de WVO 2020 :

4. Het bevoegd gezag kan de bekostiging die is verstrekt voor de kosten van personeel van de school of de kosten voor voorzieningen in de exploitatie van de school ook besteden aan de kosten van personeel of voorzieningen in de exploitatie van:

a. een andere school voor voortgezet onderwijs, met uitzondering van een school die niet uit ‘s Rijks kas wordt bekostigd;

Citaat van onderwijsjurist Katinka Slump: De vrijheid van schoolbesturen om het onderwijs op scholen in te richten is vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet en biedt het bevoegd gezag van de school alle ruimte om het onderwijs op school en indien nodig op een locatie daarbuiten, aan te laten sluiten op de onderwijsbehoefte van de leerling. In het debat over passend onderwijs op 16 november 2020 erkent minister Slob dat ook. Hij zei: “Wat wel mogelijk is, is dat reguliere scholen bij het particulier onderwijs iets inkopen wat onder hun verantwoordelijkheid gebeurt, om de leerling voor wie dat geschikt is op die wijze te bedienen.” Alleen wil hij dat pas ondersteunen nadat over enkele jaren experimenten/proeftuinen zijn afgerond en geëvalueerd.

In december 2023 verschenen de brochures digitaal afstandsonderwijs. Een brochure voor ouders en een uitgebreidere voor scholen en professionals. In de brochure voor scholen staat op pag. 11: ‘Een school mag bekostiging overhevelen naar andere bekostigde scholen, samenwerkingsverbanden of centrale diensten. Het is scholen niet toegestaan om bekostiging over te hevelen naar een particuliere school. Leerlingen mogen dus volgens dit stukje tekst niet op kosten van de school geheel of gedeeltelijk onderwijs volgen bij een particuliere school.’ Maar er volgt meer uitleg. Op pagina 12 staat vervolgens: ‘de school mag onder voorwaarden rijksbekostiging gebruiken voor inkoop of inhuur bij particuliere aanbieders.’

En op pagina 13 van dezelfde brochure wordt verder op de voorwaarden ingegaan: ‘Uitbesteding van een leerling is niet toegestaan Een leerling mag niet worden uitbesteed aan een particuliere school. Een leerling mag dus niet buiten de directe invloeds – sfeer van en op kosten van de school van inschrijving particulier onderwijs volgen. De school is altijd verantwoordelijk voor de inhoud, vorm en uitvoering van het hele onderwijsprogramma van de leerling.

Hulp door middel van inkoop of inhuur van particulier onderwijs zou dus volgens deze brochure wel mogen mits onder verantwoordelijkheid van de bekostigde school van inschrijving in de vorm van een maatwerkvoorziening. Dat wil zeggen dat de school formeel verantwoordelijk is voor het onderwijsprogramma.

Maar hoe zit het dan met artikel 28 van het kinderrechtenverdrag?

Nederland heeft dit verdrag wat hiërarchisch boven de wet op het voortgezet onderwijs staat ondertekend. Artikel 28 van het kinderrechtenverdrag zegt dat het recht op onderwijs geldt voor elk kind. Dat betekent dat basisonderwijs voor ieder kind gratis beschikbaar moet zijn. De overheid moet er bovendien voor zorgen dat het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs toegankelijk is voor ieder kind. Uiteraard in overeenstemming met zijn of haar leerniveau. Dat geldt dus ook voor ‘zorgleerlingen’. Bijvoorbeeld kinderen met een handicap, dyslexie, gedragsproblemen of kinderen die geen verblijfsvergunning hebben. Ook zij hebben recht op onderwijs.

Het onderwijs moet aansluiten bij de belevingswereld en het leerniveau van ieder kind. De kwaliteit van onderwijzers en leerkrachten dient hoog te zijn en er moet aandacht zijn voor voldoende uitdagend lesmateriaal en leermethodes. Vroegtijdige schooluitval moet voorkomen worden. Ook moet

de manier waarop op school de discipline wordt gehandhaafd, met respect zijn voor de kinderrechten en menselijke waardigheid. (Bron: website kinderrechten)

Bij kinderen die nu uitvallen en thuiszitter worden, ontbreekt toegankelijk onderwijs wat aansluit bij de belevingswereld en het leerniveau van het kind. Voor een deel van de thuiszitters kan particulier onderwijs wel onderwijs bieden wat aansluit bij de belevingswereld en het leerniveau van het kind. Terwijl dat in de regio waar het kind woont niet lukt binnen het bekostigd onderwijs.

Het antwoord op de vraag of de gemeente het particuliere onderwijs mag betalen is ja, met wel een maar!

Er staat nergens in de Jeugdwet dat de gemeente particulier onderwijs niet zou mogen vergoeden. We weten dat er gemeenten zijn die dit in uitzonderlijke situaties waarbij er geen passend alternatief is ook doen. Gemeenten behoren zich net als het onderwijs en alle andere instanties in Nederland aan het Kinderrechtenverdrag te houden.

Iedere gemeente heeft beleidsvrijheid. Binnen de kaders van de Jeugdwet geeft iedere gemeente zelf invulling aan zijn beleid. Dit wordt vastgelegd in gemeentelijke verordeningen. Of er in zo’n verordening wel of niet iets staat over particulier onderwijs zal dus per gemeente verschillen. En als er niets over in de verordening staat zal of een gemeente wel of geen bekostiging mogelijk maakt per situatie en per gemeente verschillen.

Gemeenten zijn als uitvoerders van de Jeugdwet verantwoordelijk voor de zorg voor jeugdigen. Het onderwijs voor leren en ontwikkeling. Ontwikkelingsmogelijkheden waaronder onderwijs zijn een grondrecht en belangrijk voor een goede ontwikkeling van een kind. Ook als een kind een net wat andere ondersteuningsvraag heeft dan de meeste jeugdigen. Of zorg nodig heeft.

Passend onderwijs en jeugdzorg zijn daardoor nauw met elkaar verbonden en goede samenwerking tussen onderwijs en jeugdzorg is hierbij noodzakelijk.

Onderwijs-zorg initiatieven

De laatste jaren zien we steeds meer onderwijs-zorg initiatieven ontstaan door het hele land. Waar een groep van de ‘thuiszitters’ – waarvoor het reguliere onderwijs geen passend aanbod kon realiseren – weer ontwikkelmogelijkheden krijgt. Een positieve ontwikkeling. We zien ook dat deze initiatieven – veelal

gestart door ouders van thuiszitters – vaak ook na korte tijd weer ophouden te bestaan. Waarbij de financiering en de vele regels waaraan deze initiatieven moeten voldoen regelmatig het struikelblok zijn. Van de initiatieven horen we dat ze vaak ongewild onderdeel worden van de discussie tussen gemeenten en bekostigd onderwijs over wat nou vanuit onderwijsgeld en wat vanuit zorggeld moet worden betaald. En dat continuïteit van de financiering ontbreekt. Van ouders horen we regelmatig dat een kind na een moeilijke periode eindelijk weer tot ontwikkeling lijkt te komen bij een onderwijs zorg initiatief en er vervolgens keer op keer onzekerheid blijft over de financiering en het voortbestaan.

Iedereen lijkt het erover eens dat betere samenwerking tussen onderwijs en zorg nodig is. Er wordt over gesproken, o.a. aan de onderwijszorgtafel en bij de verbindingsroute. Al jarenlang zien we proeftuinen en experimenten. Maar formeel is er nog steeds geen passende regeling en geen continuïteit.

Jeugdzorg nodig door ontbreken passend onderwijs?

Tegelijkertijd moeten we ons ook nog iets anders afvragen. Is het niet zo dat kinderen nu regelmatig jeugdzorg nodig hebben omdat er voor hen geen passend onderwijs was en is. Dat is wat Balans betreft een ander aandachtspunt.

Privacy Preferences
When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in form of cookies. Here you can change your privacy preferences. Please note that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we offer.