1. Kun je kort jezelf voorstellen?

Zeker. Ik ben Willy de Heer, wetenschappelijk onderzoeker en adviseur. In 2017 ben ik gepromoveerd aan de Universiteit Leiden op mijn onderzoek naar het onderwijs aan zeer makkelijk lerende of hoogbegaafde kinderen. Daarna heb ik in 2018 de ANBI-stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML, https://kenniscentrumvoormakkelijklerenden.nl) opgericht om wetenschappelijke kennis te verspreiden over (zeer) makkelijk lerenden. Om diezelfde reden heb ik een van de drie delen van mijn proefschrift uitgebracht als publieksboek voor ouders, professionals andere belangstellenden  (“Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden”) en heb ik vorig jaar voor onderwijsprofessionals het boek “Alle leerlingen bij de les, voorkom vastlopen van moeilijk en makkelijk lerenden” gepubliceerd. Voorafgaand aan mijn promotie ben ik onder meer werkzaam geweest als leraar in het basis- en voortgezet onderwijs, als bestuurskundige en als verpleegkundige.  

2. Waar komt jouw passie voor hoogbegaafden vandaan?

Oei, dat is een moeilijke vraag om in het kort te beantwoorden.  

Enerzijds heb ik als verpleegkundige ervaring opgedaan in een tehuis voor mensen met een verstandelijke beperking. Daar heb ik ervaren hoe enorm veel invloed een verschil in aanleg heeft op de lichamelijke, cognitieve, sociale, emotionele en persoonlijke ontwikkeling van de mens. Dus zeg maar, op de gehele mens. Ook zag ik met hoeveel kennis, zorg, begrip en liefde de bewoners van de instelling werden behandeld. En ik merkte ditzelfde jaren later ook in het onderwijs ten aanzien van (zeer) moeilijk lerenden.  

Anderzijds merkte ik hoe (zeer) makkelijk lerenden in mijn (onderwijs)omgeving juist leden onder het gebrek aan kennis, zorg, begrip en liefde. Dit beeld werd bevestigd na mijn promotie. Ik heb namelijk kennisgemaakt met vele zeer makkelijk lerende kinderen, jongeren en volwassenen en ik ben er van geschrokken dat er zo velen beschadigd zijn geraakt in ons onderwijssysteem. Het doet mij echt pijn dat door een gebrek aan kennis, inzicht en begrip gezonde jonge mensen beschadigd raken.  

3. Waarom spreek jij liever over makkelijk lerenden?

 Tijdens het schrijven van mijn proefschrift stuitte ik op het verschil in benamingen in het onderwijs voor mensen met een licht verstandelijke beperking en hoogbegaafden.  

De labels voor leerlingen met een verstandelijke beperking zijn in het verleden vaak gewijzigd vanwege de negatieve ondertoon en/of de gevoelswaarde die eraan kleefden. Denk maar aan idioot, imbeciel, debiel, mongool. Om kinderen hiermee niet te belasten heeft men in de onderwijsomgeving ervoor gekozen geen gebruik te maken van ‘psychologische’ benamingen als “benedengemiddeld intelligent, laagbegaafd of licht intellectueel / verstandelijk beperkt”. In plaats daarvan koos men voor de termen “matig, moeilijk of zeer moeilijk lerend”. Deze benamingen geven meer de situatie aan waarin de leerling zich in het onderwijs bevindt.    

Hoewel ook de ‘psychologische’ labels “gemiddeld intelligent, bovengemiddeld intelligent, begaafd en hoogbegaafd” belastend kunnen zijn of als negatief kunnen worden ervaren, was en is het in de onderwijsomgeving geen gewoonte deze benamingen aan te passen. Daarom besloot ik tijdens het schrijven van mijn proefschrift de terminologie “gemiddeld, bovengemiddeld, makkelijk en zeer makkelijk lerend” te introduceren. Deze kwalificaties voorzien in het doel om de leraar een indicatie te geven van de leerbehoeften van het kind, zonder een negatieve stempel mee te geven.  

Vaak krijg ik zeer positieve reacties op de benamingen (zeer) makkelijk lerend, maar er is ook kritiek. Deze behelst dan dat deze kinderen op school lang niet altijd makkelijk (lijken te) leren. Ik begrijp deze kritiek uiteraard, maar daarop wil ik graag zeggen dat dit wat zegt over de onderwijsomgeving en niet over de aanleg van het kind. Immers, geen enkel kind komt tot leren als het onderwijs in het geheel niet aansluit op de onderwijsbehoefte van het kind. Hiermee bedoel ik niet alleen de cognitieve leerbehoefte, maar ook de behoefte aan sociale en emotionele ondersteuning en begeleiding.  Want, zoals eerder gezegd, een verschil in aanleg beïnvloedt de lichamelijke, cognitieve, sociale, emotionele en persoonlijke ontwikkeling. En voor elk kind, elk mens, geldt dat moet worden, voldaan aan de drie psychologische basisbehoeften relatie, competentie en autonomie om tot leren te kunnen komen. Helaas wordt voor veel (zeer) makkelijk lerenden lang niet altijd voldaan aan deze behoeften. 

4. Op 7 maart 2023 is het congres ‘Hoe om te gaan met hoogbegaafdheid?’ waarvan jij het programma hebt samengesteld. Kun je wat vertellen over het congres? 

Ja, het wordt een heel mooi en inspirerend congres. Er wordt niet alleen wetenschappelijke kennis meegegeven aan onderwijsprofessionals, maar ook praktijkkennis aan de wetenschappers. Dat is ook de reden dat we het een “kenniscarrousel tussen wetenschap en praktijk” noemen.  

Er worden twee kenniscolleges gegeven door wetenschappers en de kennis die daarin wordt overgedragen wordt verder uitgediept in vier VIP-sessies. In deze sessies gaan onderwijsprofessionals en wetenschappers met elkaar in gesprek. De professionals kunnen hierin ter plekke hun praktijkvragen stellen, maar ook hun (voorafgaand aan het congres ingediende) cases bespreken met de wetenschappers. Gezamenlijk wordt dan gezocht naar een antwoord, hierbij ondersteund door drie ervaringsdeskundige onderwijsprofessionals en vier ervaringsdeskundige zeer makkelijk lerende jongeren. 

 

Het doel is dat het congres leidt tot meer kennis en begrip in de onderwijspraktijk, maar ook tot meer kennis en begrip in de wetenschap. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als er interessante onderzoeksvragen uitkomen die weer verder kunnen worden opgepakt.   

 

Mocht je je willen aanmelden voor dit inspirerende congres, dan verwijs ik naar de website https://uitgeverijbontekoe.nl/congres-hoogbegaafdheid/. Hier lees je ook waar je tot 15 februari 2023 een casus kunt insturen.  

5. Jij houdt tijdens het congres een kenniscollege over de vraag waarom het onderwijs voor hoogbegaafden moet worden aangepast. Kun je hier kort alvast een inkijkje geven in jouw verhaal?

Oei, dat kan ik heel moeilijk in het kort doen… In ieder geval kan ik aangeven dat ik ook inga op de resultaten van twee recente onderzoeken die ik heb uitgevoerd bij twee samenwerkingsverbanden. Mocht je alvast een kijkje wilt nemen in deze onderzoeken, bezoek dan mijn website https://www.zeermakkelijk.nl/projecten.