Dick Verwij is onderwijsadviseur en specialist hoogbegaafdheid. ‘Als deze kinderen lange tijd onder hun niveau zijn bediend, kunnen ze gaan onderpresteren, omdat ze ongemotiveerd zijn geraakt.’
Tekst: Renate van der Zee
Een hoogbegaafd kind, al dan niet met ontwikkelingsproblemen, kind behaalt niet altijd hoge cijfers op school. Dat zegt Dick Verwij, onderwijsadviseur en specialist hoogbegaafdheid. “Het is verstandig om bij kleuters al te kijken of ze hoogbegaafd zijn.”
Wat is hoogbegaafdheid eigenlijk?
Verwij: “Letterlijk betekent het dat iemand een hoge mate van intelligentie bezit; een IQ van boven de 130. Maar het is veel meer dan dat. Wil je echt spreken van hoogbegaafdheid, dan zie je naast de hoge intelligentie ook een hoge mate van taakgerichtheid en creativiteit. Hoogbegaafde kinderen zijn erg gedreven om met originele oplossingen voor problemen te komen, eigen manieren te verzinnen om dingen voor elkaar te krijgen en bepaalde interessegebieden uit te diepen. Doorgaans doorvoelen hoogbegaafde kinderen zaken dieper en beleven ze dingen intenser. Daardoor missen ze weleens aansluiting met leeftijdgenoten.”
Hoe komt dat?
“Ze ontwikkelen zich meestal sneller en lopen sociaal-emotioneel nogal eens voor op hun leeftijdgenoten. Ze denken vaak dieper en intenser na over dingen waar andere kinderen nog helemaal niet mee bezig zijn. Hun gevoel voor humor is vaak verder ontwikkeld, waardoor andere kinderen hen niet begrijpen. En zij snappen op hun beurt niet hoe andere kinderen met elkaar en met hen omgaan, want zij hanteren andere standaarden.”
Wat voor problemen komen hoogbegaafde kinderen tegen op school?
“De lesstof sluit vaak niet aan bij hun niveau. Het gaat voor hen te langzaam, dingen worden te veel herhaald. Zo leren ze van jongs af aan dat ze niet zo hard hoeven te werken. Ze raken eraan gewend dat ze alles goed kunnen en leren onvoldoende dat falen ook bij het leven hoort. Daardoor ontwikkelen ze vrij vaak een bepaalde mate van perfectionisme. Ze willen dingen meteen perfect doen. En dan zie je dat ze snel afhaken als iets niet lukt en dat ze uitdagingen uit de weg gaan als ze vermoeden dat het niet in één keer gaat lukken.”
Hoe kun je die problemen vóór zijn?
“Een waardevolle tip voor ouders is: complimenteer je slimme kind niet te veel op zijn intelligentie. Ouders zijn snel geneigd om te zeggen: ‘Wat ben je toch slim’. Daardoor leert het kind dat het draait om ergens heel goed in zijn, dat alleen het eindresultaat telt. Ouders zouden daarentegen meer aandacht moeten besteden aan het proces achter de goede cijfers: heeft het kind hard gewerkt, heeft het zijn best gedaan? Als je je kind op zijn inzet complimenteert, ontwikkelt het een veel gezondere levenshouding. Zeg: ‘Ik kan zien dat je er hard aan hebt gewerkt’ in plaats van: ‘Wat ben je toch slim’.”
Wat moeten scholen in huis hebben voor hoogbegaafde kinderen?
“Leerstof die aansluit op hun niveau. Zodat ze leren dat sommige dingen moeilijk zijn, dat je er hard voor moet werken en dat je daar dan iets mee opbouwt. Gemiddeld begaafde kinderen leren allerlei vaardigheden aan: dat je op tijd moet beginnen aan een taak en dat je je soms langere tijd moet concentreren om iets te snappen. Als hoogbegaafde kinderen geen lesstof op hun niveau krijgen, leren ze dat ze ergens maar met een half oog naar hoeven te kijken en dat ze best ook halverwege kunnen beginnen. Ze leren dan onvoldoende praktische vaardigheden aan. Bovendien moet een school leerkrachten hebben die dit herkennen in kinderen en hen daarbij ook kunnen helpen.”
Komt het vaak voor dat hoogbegaafde kinderen ook ADHD of dyslexie hebben?
“Ja, dat komt zeker voor. Maar wat je ook ziet, is dat hoogbegaafde kinderen die lesstof krijgen onder hun niveau, gedrag vertonen dat lijkt op ADHD, maar voortkomt uit het feit dat ze zich stierlijk vervelen en gefrustreerd zijn omdat ze niet worden uitgedaagd. Ik ben zelf zo’n jongetje geweest. Het ging bij mij heel makkelijk op school en ik was ook verschrikkelijk druk. Dat was uit verveling. Ik zeg altijd tegen docenten dat als kinderen druk gedrag vertonen, een hoge intelligentie ook weleens het probleem kan zijn. Dan zie je dat de ADHD-achtige symptomen verdwijnen als ze lesstof op hun niveau krijgen.”
Als het gaat om hoogbegaafde kinderen die wel degelijk ADHD hebben of een leerbeperking zoals dyslexie, waar lopen de ouders dan tegenaan?
“Wat het bij deze kinderen zo moeilijk maakt, is dat ze wel een hoge intelligentie hebben, maar daarnaast ook een beperking die verhindert dat ze tot prestaties komen die op hun niveau liggen. Stel, een hoogbegaafd kind heeft dyslexie. Dan kan dat kind wel heel veel, maar omdat veel lesstof heel talig wordt aangeboden, zie je dat niet terug in de prestaties op school. Gelukkig spelen scholen hier steeds beter op in. Er is nu speciaal lesmateriaal voor hoogbegaafde kinderen met dyslexie.”
Het is dus heel belangrijk dat scholen snel in de gaten hebben dat ze met een hoogbegaafd kind te maken hebben.
“Absoluut. Het is verstandig om daar bij kleuters al naar te kijken. Daar zijn signaleringsinstrumenten voor die scholen kunnen gebruiken. Dan kunnen ze meteen beginnen om op een goed niveau werkjes aan het kind aan te bieden.”
Als een kind een beperking heeft, is het dan niet lastig om te bepalen of hij hoogbegaafd is?
“Ja, dat klopt. Want voor een IQ-test moet je veel lezen en als je dan dyslexie hebt, kun je de vragen niet goed begrijpen en dan komt het juiste IQ niet naar boven. Net zoals ADHD kan zorgen voor verminderde schoolprestaties. Een kind kan dan tegelijkertijd hoogbegaafd zijn maar toch gemiddelde of beneden gemiddelde scores halen. Dan denkt men vaak: hij kan nooit slim zijn. Maar het is niet zo dat kinderen die heel slim zijn, altijd goed presteren op school. Dat geldt ook voor hoogbegaafde kinderen zonder een beperking. Als ze lange tijd onder hun niveau zijn bediend, kunnen ze gaan onderpresteren, omdat ze ongemotiveerd zijn geraakt. Ik zeg altijd: een kind met hoge Cito-scores hoeft niet altijd hoogbegaafd te zijn en een hoogbegaafd kind hoeft niet altijd hoge Cito-scores te hebben.”
Onze website maakt gebruik van cookies van derden om uw browse-ervaring te verbeteren. Lees meer hierover en hoe u cookies kunt beheren door te klikken op "Privacyvoorkeuren".
