Zestig procent van de kinderen met ADHD laat grote gedragsverbeteringen zien na het volgen van het zogenoemde fewfoodsdieet. Dat blijkt uit de BRAIN-studie van Wageningen University & Research, die hierover onlangs de eerste resultaten naar buiten bracht in Scientific Reports. De opbrengst stemt Rob Pereira tevreden. De kinderarts, voorzitter van Impuls & Woortblind en lid van het Expertteam van Balans is betrokken bij de BRAIN-Studie en durft de stelling gerust aan: ‘Voeding kan bijdragen aan het temperen van ADHD-eigenschappen.’ Beatrice Keunen, hoofdredacteur van Balans Magazine, had een gesprek met deze medische ‘terriër’, daar waar het gaat om het vinden van oplossingen voor kinderen die last hebben van hun ADHD. Peirera: ‘Doe je dat niet, dan doe je die kinderen tekort. Met alle negatieve gevolgen, mentaal en fysiek, voor henzelf.’ De BRAIN-Studie is een van de onderzoeken die (inter)nationaal loopt om bij ADHD de invloed van voeding op de darmen – het microbioom – te bestuderen, alsook de interactieve communicatielijn tussen die darmen en het brein. Eraan ten grondslag ligt het zogenaamde fewfoodsdieet waarbij je de eerste vijf weken veilige, niet prikkelende voedingsmiddelen als kalkoen, peer en rijst mag eten. Hoe reageren kinderen met ADHD hierop, die na die vijf weken almaar meer producten aan de waaier van voeding krijgen toegevoegd? Daartoe zijn in deze studie de afgelopen 3 jaar bij 100 kinderen in de leeftijd van 8 tot 11 jaar onder meer de bacteriën, bloedwaarden en de hersenactiviteit (met behulp van fMRI scans) gemeten.

Rob, nog niet alle onderzoeksresultaten zijn vrijgegeven van deze BRAIN-Studie maar kun je ons het eerste nieuws erover vertellen?

‘Het eerste nieuws richt zich op een resultaat gevonden in de hersenen. Helder is geworden dat de precuneus, een gebiedje gelegen in de grote hersenen, na het volgen van het dieet in plaats van een verminderde juist een verhoogde activiteit laat zien. En die verhoging is vergelijkbaar met het innemen van medicatie als methylfenidaat. Dat is goed nieuws. Want ondanks dat ik voorstander ben van het voorschrijven van medicatie bij ADHD (als het nodig is) heeft het soms wel bijwerkingen.’

Zoals onder- of juist overgewicht door een andere eetlust?

‘Nee, daar ben ik niet ongerust over. We zijn relatief te dik in Nederland. Mager is niet goed maar tenger kan wel. Ik denk meer aan bijwerkingen als slaapproblemen of afvlakking. Hiervoor is nu een goed alternatief wetenschappelijk onderbouwd aangetoond: het fewfoodsdieet, dat ADHD-eigenschappen doet afnemen.’

Kun je iets dieper ingaan op de geschiedenis: waar vandaan komen we tot de Brain Studie van nu?

‘Ruim twintig jaar geleden las ik al over de invloed van voeding op ADHD. In 2006 nodigde ik daarom Lidy Pelsser uit bij het ADHD-Netwerk Nederland om hierover te spreken, zij verdiepte zich daar als moeder en als wetenschapper in. In mijn praktijk zag ik kinderen die leden onder hun ADHD, en wat was de oplossing? Daar blijf ik naar op zoek. Vijf jaar later werd de zogenaamde INCA-Studie gepubliceerd onder leiding van Pelsser. Deze richtte zich op de effecten van een streng eliminatiedieet bij kinderen met ADHD. Daarover schreef The Lancet, een toonaangevend wereldwijd geroemd magazine gericht op de wetenschap. De publicatie werd een drama omdat fraude werd vermoed. Gelukkig kon dat niet worden bewezen en is daarop vervolgens een nieuwe studie in gang gezet: de BRAIN-Studie. Daaraan parallel loopt overigens de TRACE-Studie in Nijmegen, die ook is gericht op het ontdekken van de betekenis van voeding op ADHD.’

En dat zou moeten lukken via…?

‘Het vinden van biomarkers, noem het biologische indicatoren, die de reactie van een dieet op ADHD-klachten zouden kunnen voorspellen. Daarop zijn al deze onderzoeken gericht. Echter, die biomarkers zijn vooralsnog niet gevonden en dat vind ikzelf wel teleurstellend. Zou je ze bijvoorbeeld kunnen vinden in de ontlasting van kinderen met ADHD, dan zou je die ontlasting kunnen aanpassen en/of medicatie kunnen voorschrijven.’

Hoe komt het dat de ADHD-eigenschappen worden getemperd door dit dieet?

‘Dat weten we niet, dat is ook voor ons een vraag. Zie je iets in het microbioom veranderen? Iets in het metabolisme? In de urine of hersenen? Dat alles is nagekeken en je ziet van alles veranderen in het microbioom maar hoe het proces exact verloopt is nog onduidelijk. Bacteriën passen zich aan aan wat er aan voeding binnenkomt, dat weten we. Maar wat gebeurt er dan in het brein? Dat kan te maken hebben met drie manieren van communiceren: 1. de manier waarop de hersenen communiceren met de darmen via de metabole route en 2. via de nervus vagus, een zenuw die vanuit het hoofd onder meer naar de buik gaat. We zouden ook aan een derde route kunnen denken zoals de immunologische weg, omdat het immuunsysteem bepaalde reacties in de hersenen zou kunnen activeren.’

Kun je iets dieper ingaan op die precuneus, wat is de aard en betekenis ervan?

‘Het gebiedje is verantwoordelijk voor het werkgeheugen en de verdeling van aandachtfuncties. Noem het een default netwerk, dat bij ADHD te laag afgesteld zou zijn. Het voedt het maken van herinneringen; het scannen en reageren op de omgeving en alertheid. Bij ADHD is dit alles ondergestimuleerd. Geef je medicatie dan licht het op, net als nu bewezen bij het innemen van specifieke voeding. Maar wat er precies gebeurt, dát is dus nog onbekend.’

Ondanks nog niet opgehelderde fenomenen durf je de volgende stelling gerust aan: ‘Voeding kan bijdragen aan het temperen van ADHD-eigenschappen.’ Waarop baseer je dit dan?

‘Internationaal tonen zes studies het inmiddels aan. Ze laten zien dat een groot deel van de kinderen in positieve zin reageerde op specifieke diëten. In meer algemene zin is inmiddels ook bekend dat als je bepaalde producten weglaat bepaalde ziektesymptomen kunnen afnemen: heb je veel last van buikpijn en eet je geen gluten meer dan kun je daar als kind enorm door opknappen. Je ziet je kind beter worden door het weglaten van, noem het intolerante stoffen.  Dat het weglaten van aardbeien je ADHD-symptomen kan temperen, daaraan denk je zelf niet in eerste instantie. Evenmin aan het weglaten van aardappels. We weten nu dat het wel gebeurt.’

Bekend is dat het volgen van het RED-dieet een dure aangelegenheid is. Wat raad jij ouders aan die een dieet overwegen? Waar moeten ze beginnen?

‘Inderdaad is het Red-dieet kostbaar en er is een lange wachtlijst. Het fewfoodsdieet van de BRAIN-Studie is hieraan gelieerd en is als al aangegeven geschikt voor acht- tot elfjarigen. Er is geen onderzoek gedaan naar kinderen die jonger of ouder zijn, dus daarover kan ik vooralsnog geen uitspraken doen. Wel kan ik als kinderarts in algemene zin aangeven: eet gezond, gevarieerd, weinig suiker en weinig vet. Heb je een kind tussen de 8-11 jaar dan is een bezoek aan de diëtiste de moeite waard om met eten weglaten en langzaam producten toevoegen te starten.’(maar dit is niet het RED dieet)

Op welke termijn verwacht jij dat we een duidelijke kijk hebben op de relatie tussen voeding en ADHD?

‘Dat kan nog tien, twintig jaar duren. Dan zal hopelijk duidelijk zijn wat de invloed is van het microbioom en wat de biomarkers zijn waarop je kunt varen. Voor nu geldt: goede voeding is belangrijk, net als psycho-educatie en medicatie belangrijk kunnen zijn. Een goede opvoeding is ontzettend belangrijk. Het allerbelangrijkste is dat we kinderen met ADHD niet in de steek laten. Dat we bij hun symptomen eerst de werking van omega-3 gaan verkennen, vervolgens neurofeedback uitproberen en hierdoor het kind te laat hulp bieden, dat vind ik onverstandig. Het veroorzaakt schade. Natuurlijk, het goede ontdekken en doen is ingewikkeld, dat zie ik na dertig jaar ervaring met kinderen met ADHD. Onderzoeken naar de oorzaken van ADHD zijn en blijven gaande. Wat evidence-based is, zou ik als ouder echter wel durven toepassen.’

En dan zijn er de critici die aangeven: verander de onderwijsomgeving zodat het kind met ADHD kan zijn wie het is. Hoe sta jij daar tegenover?

‘Als je zegt dat je om een kind met ADHD te helpen eerst de ouders en scholen moet instrueren en psychologen moet inzetten, dan zeg ik: die luxe hebben we niet. Natuurlijk, praten met een psycholoog helpt en is nuttig en een eerste stap volgens de Zorgstandaard ADHD. Maar wat hiernaast ook helpt zijn medicijnen. Dat laatste niet benoemen, vind ik iets te gemakkelijk. Wij hebben een praktijk met vele patiënten en probeer het maar eens, al die partijen bij elkaar te krijgen en ze aan te sturen. En we hebben al te maken met te lange wachtlijsten, dat maakt het er voor deze kinderen niet beter op. Waar het om gaat is oplossingen vinden voor kinderen die last hebben van hun ADHD. Doe je dat niet, dan doe je die kinderen tekort. Met alle negatieve gevolgen – mentaal en fysiek – voor henzelf.’ Meer info? Abonneer je hier op de nieuwsbrief van de Brain Studie.