Kindermishandeling: is melden helpend?
Auteur: Marieke Boon-Mens. Thema-adviseur passend onderwijs, Ouders & Onderwijs en redactielid OO Magazine. Artikel uit OO Magazine, Jaargang 11, nummer 4, 2023
Is melden helpend bij een vermoeden van kindermishandeling? Het eerste antwoord op deze vraag is: ‘Ja zeker.’ Kinderen die mishandeld of verwaarloosd worden, moeten hulp krijgen. In de praktijk is dit niet altijd zo eenvoudig. Meldingen bij Veilig Thuis (VT-melding) worden namelijk ook wel gedaan op basis van andere gronden dan kindermishandeling, of worden gebruikt als pressiemiddel. Door het afwegingskader Meldcode Onderwijs op de juiste manier toe te passen kan dit voorkomen worden.
Help, een Veilig Thuis-melding
De aanleiding voor dit artikel vormt het grote aantal vragen en meldingen die de diverse ouderorganisaties, waaronder Ouders & Onderwijs en Balans, krijgen van ouders. Zij horen regelmatig van ouders dat deze te maken krijgen met een VT-melding of dreiging daarmee. Zo belde er onlangs een ouder in paniek: “Mijn kind wordt gepest en wil daarom niet meer naar school. Nu heeft school een VT-melding gedaan omdat het niet goed gaat met mijn kind. Maar ik doe zo mijn best om op te komen voor mijn kind. Het moet wel veilig zijn op school.” Ook wanneer een kind veel ziek is en niet naar school kan, vertellen ouders over een (dreigende) VT-melding. Opvallend is dat in veel van deze situaties de ouder aangeeft dat de melding gedaan wordt omdat ouders hun kind niet naar het speciaal onderwijs willen laten gaan, er een verschil van mening is over de goede onderwijsplek of omdat ouders hun kind thuishouden vanwege het risico op corona. Ook ouders die te maken krijgen met een proces-verbaal leerplicht laten weten dat daarin staat dat er ook een VT-melding volgt of is gedaan. Met een (dreigende) VT-melding zetten scholen of leerplichtambtenaren deze ouders dan onder druk. Een VT-melding geeft ouders enorme stress. Stress die nog bóven op de zorgen en zorgtaken komt die zij al hebben voor hun kind. Maar ook bij het kind en andere gezinsleden geeft de melding stress. Het is een harde boodschap als iemand zegt “Jouw ouders mishandelen je.” Veel kinderen zijn bang dat ze hierdoor uit huis geplaatst gaan worden.
Zorgvuldig handelen
In de debatten over passend onderwijs in de Tweede Kamer is het onderwerp VT-meldingen een aantal keer aan de orde gekomen. Het is ook benoemd als één van de acties van de verbeteragenda passend onderwijs. De boodschap van de diverse ministers, nogmaals verwoord in de laatste kamerbrief (6 juli 2023, nr. 31293- 691) is duidelijk: “Allereerst mag het nooit zo zijn dat er een melding bij Veilig Thuis wordt gedaan door de school als er een onderwijsgeschil is tussen de ouders of verzorgers en de school zonder dat er sprake is van een voor het kind onveilige (thuis)situatie. Ook het signaal dat er mogelijk professionals zijn die dreigen met een Veilig Thuis-melding richting ouders om hen onder druk te zetten is erg kwalijk en onwenselijk. Er zijn andere stappen mogelijk voor de school en ouders als zij er met elkaar niet uitkomen.”
Maar wat is dan de reden dat dit in te veel situaties toch gebeurt? Laten we vooropstellen dat de onderwijsprofessional met de beste bedoeling handelt. Hij of zij maakt zich zorgen om een kind. Ook wanneer er sprake is van een onderwijsgeschil of een verschil van mening over wat goed is voor het kind. Handelingsverlegenheid kan een reden zijn. Of de hoop van de onderwijsprofessional dat er hiermee wel passende hulp komt. In veel van deze situaties verloopt de communicatie tussen school en ouders niet goed. Helaas zet een VT-melding de verstandhouding eerder verder onder druk dan dat deze helpend is. Daar komt bij dat het oordeel van de professional bij een melding vaak als feit gepresenteerd wordt. Op die manier kan dat oordeel als waarheid een eigen leven gaan leiden. Waarmee voor de ouders een nieuwe strijd en gevecht voor hun kind is aangebroken.
Stappenplan
De meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling is bedoeld om professionals te helpen eerder en beter te handelen als zij een vermoeden hebben van kindermishandeling of huiselijk geweld. Het stappenplan en het afwegingskader helpen om de juiste stappen te doorlopen en een zorgvuldige afweging te maken. Binnen het Afwegingskader zijn de stappen 3 ‘Praat met ouders en kind’ en 4 ‘Weeg het geweld’ het meest wezenlijk. In de praktijk blijkt vooral stap 3 vaak niet of niet goed wordt uitgevoerd. Dit is misschien ook wel de lastigste stap. Het dilemma bij zo’n oudergesprek is vaak dat je het kind wilt beschermen. Maar door je zorgen aan te kaarten bij de ouders wil je hen niet verliezen of de situatie voor het kind verergeren. Bovendien spelen emoties bij de professional, ouders en het kind een grote rol. Betrokkenen kunnen daardoor ook heftig reageren op de boodschap. Zonder dit gesprek met ouders en kind kun je in feite stap 4, de afweging niet zetten. De vijf afwegingsvragen helpen om een zorgvuldige afweging in het belang van het kind te maken. Een zorgvuldige werkwijze voorkomt melden op basis van te algemene signalen, pressie, onvoldoende informatie of drogredenen.
Onderwijsgeschil
Wanneer er sprake is van een (onderwijs)geschil en de situatie is vastgelopen, zijn andere stappen nodig dan de stappen die worden beschreven in de meldcode. Zo’n geschil hoort in de context van de school opgelost te worden. Inzet van hulpverlening of andere zorg ligt dan meer voor de hand. Voor het oplossen van een patstelling met ouders kunnen onder andere het ouder- en jeugdsteunpunt van het samenwerkingsverband, onderwijsconsulenten of het jeugdteam van de gemeente helpend zijn.
Belang van kind
Iedereen is het er over eens: zeker in situaties waarin grote zorgen zijn om een kind, moeten het belang en het welbevinden van het kind centraal staan. Toch spelen vaak andere belangen een rol. Dat kunnen de eigen professionele waarden zijn maar ook belangen van school, belemmeringen in de regelgeving of financiën. De toolkit Het beste besluit van de Kinderombudsman kan dan helpen om hier zicht op te krijgen en het belang van het kind centraal te stellen. Dat vraagt onder andere dat er geen conclusies worden getrokken op basis van algemeen geldende signalen. Bijvoorbeeld: dit kind is veel afwezig of de sociaal-emotionele ontwikkeling stagneert, dus er zal wel sprake zijn van kindermishandeling. Baseer je oordeel op de specifieke situatie: komt deze afwezigheid of stagnerende ontwikkeling door kindermishandeling?
De meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling is opgesteld om te zorgen dat meer kinderen die hiermee te maken hebben, worden gezien en geholpen. Wanneer er echt sprake is van een onveilige situatie thuis, is en blijft melden belangrijk. Bij zorgen doe je, na zorgvuldig doorlopen van het stappenplan, een melding. Dreigen met een melding is dan niet aan de orde!
