Onderwijs ontwerpen voor iedereen
TEKST ANNEMIEKE VAN DE GROEP
Universal Design for Learning (UDL) betekent kort gezegd: Onderwijs ontwerpen voor iedereen. Een vorm van onderwijs waar iedereen baat bij heeft, niet slechts de leerling met extra onderwijsbehoeften, en waarbij apart speciaal onderwijs niet nodig is. Dit artikel over UDL is gebaseerd op een uitgebreid interview met Dolf van Veen (onder andere hoofd van het NCOJ: Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg).
UDL in de klas
Een UDL-omgeving is zeker niet altijd een rustige klas. Er zullen leerlingen zijn die samenwerken, leerlingen die een instructie krijgen en sommige kinderen zullen alleen of samen met een leerkrachtondersteuner of specialist werken. Materiaal en hulpmiddelen voor de leerling zijn toegankelijk en nabij. Een belangrijke voorwaarde is dat elk kind, of het kind nu een meer praktische ingang van leren heeft, dyslectisch, autistisch, slechthorend, slechtziend is of een motorische beperking heeft, zich moet kunnen uitdrukken en geen beperkingen en obstakels in het leren ervaart, opgeworpen door zijn omgeving. De leerkracht zal hierbij nauw samenwerken met leerkrachtondersteuners, maar ook specialisten wanneer een leerling dit nodig heeft.
Hoe meet je sociaal engagement?
Hoe weet je eigenlijk of je kind echt betrokken en gemotiveerd is, of er verbinding is en of je kind kan samenwerken, samen spelen of samen ontdekken?
Dat zie je aan de drie I’s:
- Investment (investering): Is je kind enthousiast en geïnteresseerd? Gaat je kind ‘aan’?
- Independence (onafhankelijkheid): Als je kind het concept begrijpt, de vaardigheden aanwezig zijn (toegankelijk en uitvoerbaar) en er is enthousiasme, dan laat het kind onafhankelijkheid zien, hij of zij gaat het zelf doen zonder aansturing van buitenaf.
- Initiative (initiatief): Kinderen tonen initiatief wanneer ‘investement’ en ‘independence’ aanwezig zijn. Kinderen nemen initiatief en communiceren (op hun eigen wijze) in hun spel enthousiast met de omgeving.
UDL=inclusief onderwijs
Klassen zijn divers en een UDL-framework is heel geschikt om inclusief onderwijs vorm te geven, steeds inspelend op de verschillende en wisselende ondersteuningsbehoeften van de individuele leerling. Voor leerkrachten werkt UDL alleen als zij specialisten tot hun beschikking hebben. Maar alleen methoden of een deskundige toevoegen in de klas is niet de oplossing, want deskundigen verdwijnen ook weer. Of de leerkracht van wie de benadering zo goed is, gaat niet mee naar een volgend schooljaar. Binnen leerkrachtenteams zal er daarom geïnvesteerd moeten worden in een verandering van attitude en professionalisering, zodat handelingen kunnen veranderen, nieuwe vaardigheden worden ontwikkeld, ieders sterke kanten worden ontdekt, wat al goed gaat wordt uitgebouwd en er op een positieve manier van elkaar wordt geleerd. In aanvang zal dit betekenen dat er veel specialisten en onderwijsondersteuners in de reguliere school aanwezig zijn, maar na verloop van tijd zullen scholen deze kennis en vaardigheden voor een groot deel zelf in huis hebben en kan een groot aantal van deze specialisten ook weer langzaam uit de school verdwijnen.
Gelijke kansen minder aanpassingen
Bij UDL wordt rekening gehouden met de diversiteit in leerstijlen, achtergronden, interesses en uitdagingen van de leerlingen. Een UDL-leeromgeving biedt gelijke kansen voor alle leerlingen en maakt leerlingen meer tevreden en gemotiveerd omdat ze hun eigen leerproces kunnen vormgeven. Ook zijn er minder kostbare aanpassingen nodig voor individuele studenten. Dit wil overigens niet zeggen dat individueel maatwerk niet meer nodig is. Er wordt zoveel mogelijk gestreefd naar succesvolle leerervaringen voor elke leerling zonder extra ondersteuning, maar wanneer extra ondersteuning nodig is, moet dat wel beschikbaar zijn.
UDL thuis toepassen
- Ontdek waar je kind enthousiast van wordt, wat je kind motiveert, wanneer je kind verbinding ervaart (engagement). Kun je dit verbinden met iets wat je kind nog moet leren? Let op, wanneer er geen engagement is, kan er niet geleerd worden. Aandringen heeft dan geen zin.
- Hoe bied je informatie aan (toegankelijkheid)? Gebruik de interesse van je kind samen met de voorkeur waarop geleerd wordt. Verwerkt het kind informatie visueel of auditief? Door rollenspel, fysiek bezig te zijn of door verhalen en fantasie te gebruiken?
- Kan je kind zich op verschillende manieren uitdrukken (expressie)? Wees als ouder beschikbaar en aanwezig. Heb geduld en geef je kind de tijd. Let op, je kind bepaalt het tempo waarin en of hij of zij iets wil communiceren.
Lees hier een uitgebreid interview met Dolf van Veen over UDL, wat het precies inhoudt en op welke manier het Nederlandse (inclusieve) onderwijs UDL zou kunnen inpassen.
Dit artikel verscheen eerder in Balans Magazine 3 2023. Wil je ook ons magazine ontvangen? Word dan nu lid. Bekijk hier de voordelen.
