- 15-09-2023
Krijgen hoogbegaafde leerlingen anno 2023 passend onderwijs?
In het jeugdjournaal van 6 september 2023 en op de website van de NOS is geconstateerd: “9, 10 of 11 jaar: steeds meer kinderen gaan jong naar de middelbare school”. De journaalverslaggever vermeldt dat de toename zo groot is dat het in de afgelopen 10 jaar “zelfs is verdubbeld”.
“De afgelopen jaren komt het steeds vaker voor dat kinderen tussen 9 en 11 jaar al naar de middelbare school gaan. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
In 2012 waren 2629 kinderen jonger dan 12 jaar toen ze naar de middelbare school gingen. In 2022 was dat aantal gestegen naar 4937 kinderen.
Het gaat vaak om “cognitief sterke” leerlingen die zijn uitgeleerd op de basisschool, waardoor ze niet meer worden uitgedaagd. Steeds vaker zoeken ouders en basisscholen naar passend onderwijs voor deze leerlingen.”
Op het JVO Gymnasium in Amersfoort is een aparte klas voor deze kinderen ingericht. In de filmopname “Deze kinderen van 9 en 10 jaar zitten al op de middelbare” vertellen de leerlingen hoe het is om op zo’n jonge leeftijd al op de deze school te zitten.
Lianne Hoogeveen schrijft in het Jeugdjournaal de verdubbeling van de jonge scholieren op het voortgezet onderwijs toe aan het feit dat “veel leraren nu weten dat het goed kan zijn voor deze kinderen als zij sneller naar de middelbare gaan”. Zij geeft aan dat men vroeger van mening was dat een klas overslaan zeker niet goed zou zijn voor deze kinderen. Gedacht werd, dat deze kinderen hierdoor hun vrienden zouden kwijtraken en geen nieuwe vrienden onder de oudere klasgenoten zouden kunnen maken. Volgens Hoogeveen is hier verandering in gekomen, omdat uit onderzoek is gebleken dat deze gedachtegang niet klopt.
De berichtgeving in het Jeugdjournaal en op nos.nl van 6 september 2023 voedt de overtuiging, dat anno 2023 veel meer (hoog)begaafde leerlingen passend onderwijs krijgen dan voorheen. Er is nu daadwerkelijk gerichte aandacht voor hen. Immers, de leraren weten dat versnellen prima kan en er worden zelfs speciale klassen in het voortgezet onderwijs voor hen ingericht. Het idee kan zo ontstaan dat aanvullende maatregelen voor en investeringen in deze groep niet (meer) nodig zijn. Er wordt immers op hun behoeften ingespeeld?
Maar klopt dit wel?
Een geheel ander geluid horen anbi-stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML) en Balans, vereniging voor ouders. Zij worden zeer regelmatig benaderd door wanhopige ouders. Wat blijkt? De zoektocht is eindeloos naar een school die hun zeer makkelijk lerend of hoogbegaafd po- of vo-kind in zijn leerbehoeften tegemoet wil of kan komen. Vele van deze leerlingen zijn (dreigende) thuiszitters door een gebrek aan passend onderwijs. De schrijnende situatie voor kinderen en ouders wordt vaak nog verergerd door de continue dreiging van een Veilig Thuis melding. Niet alleen uit vele meldingen bij KML en Balans, maar ook uit onderzoeken blijkt dat er helemaal geen sprake is van passend onderwijs voor zeer makkelijk lerenden. Financiële middelen ontbreken of worden niet voor hen aangewend. Kinderen die veel voor de samenleving zouden kunnen betekenen, raken hierdoor in de problemen en worden thuiszitters.
De vraag rijst dus op welke cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het Jeugdjournaal en de NOS zich baseren. Het blijkt dat deze cijfers niet gemakkelijk zijn te vinden in de CBS-database. Opheldering van de cijfers komt pas nadat deze zijn opgevraagd bij het NOS-jeugdjournaal (Tabel 1).
Tabel 1 Cijfermatige onderbouwing door NOS Jeugdjournaal:
En dan blijkt er aan de berichtgeving nogal wat te schorten.
Wat vooral opvalt is dat de groep leerlingen die naar de middelbare school gaat hoofdzakelijk bestaat uit 11-jarigen, namelijk 97,95% in 2012 tegen 96,37% in 2022. In de berichtgeving wordt echter de indruk gewekt dat het aantal leerlingen dat (veel) jonger is dan 11 jaar flink in aantal is toegenomen. Dit omdat de geïnterviewde leerlingen jonger zijn dan 11 en de film getiteld is “Deze kinderen van 9 en 10 jaar zitten al op de middelbare.”
Dat er in het schooljaar 2022/2023 (veel) meer 11-jarigen naar de middelbare school zijn gegaan dan in 2012, kan worden verklaard doordat de 1-oktoberregeling meer wordt nageleefd. Tot 1985 mochten alleen kinderen die vóór 1 oktober 6 jaar waren geworden de overstap naar groep 3 maken. Hoewel deze regeling allang is afgeschaft, werd (en wordt) deze nog steeds door veel scholen toegepast. Scholen plaatsen bijvoorbeeld instromende 4-jarigen nogal eens in groep 0: (https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/vragen-en-antwoorden/wie-bepaalt-of-een-kind-overgaat-naar-groep-3). De stijging van de groep 11-jarige brugklassers kan dus zeer wel zijn veroorzaakt doordat meer scholen de 1 oktober-regeling loslaten. Hierbij kan ook de invoering van de wet Passend onderwijs in 2014 een rol hebben gespeeld in verband met de hierin opgenomen zorgplicht.
Er is kortom, in tegenstelling tot de indruk die in de berichtgeving wordt gewekt, in feite slechts sprake van een marginale stijging van het aantal instromende leerlingen die jonger zijn dan 11 jaar.
De berichten in het Jeugdjournaal en op nos.nl, wekken de indruk dat het onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen op orde is. En dat er weinig tot geen problemen meer zijn en dus nieuwe investeringen in de zin van subsidies overbodig zijn.
Helaas is niets minder waar….
Willy de Heer is wetenschappelijk onderzoeker en adviseur. In 2017 is zij gepromoveerd aan de Universiteit Leiden op haar onderzoek naar het onderwijs aan zeer makkelijk lerende of hoogbegaafde kinderen. Daarna heeft zij in 2018 de ANBI-stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML, https://kenniscentrumvoormakkelijklerenden.nl) opgericht om wetenschappelijke kennis te verspreiden over (zeer) makkelijk lerenden. Balans en het Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden zijn samenwerkingspartners. Sinds februari 2023 is alle informatie van het Kenniscentrum te vinden op de websiste van Balans.
