Blijven hangen in boosheid zorgt voor meer afstand

Regelmatig wordt Karin Zwennicker gedwongen om moeder én hulpverlener te zijn van haar zorgintensieve dochter van 24 jaar (autisme en een licht verstandelijke beperking). Tegelijkertijd wordt haar dat niet in dank afgenomen. Karin: ‘En dat is een understatement. Regelmatig word ik ervan beticht op de stoel van de professional te zitten. En dat ik hen handelingsverlegen maak.’ Hoe kun je de communicatie tussen ouder en professional beter laten verlopen?

Ik wil ‘gewoon’ moeder zijn

Denk je dat ik het leuk vind om op de stoel van een professional te gaan zitten? Nee, ik vind het verre van leuk. Ik wil ‘gewoon’ moeder zijn. Het begint al als mijn dochter net op de basisschool zit. Ze vertoont vanaf groep 1 al snel meer gedragsproblematiek. Er wordt besloten om te gaan werken met een beloningssysteem. Dan ontdek ik dat er klassikaal gestemd wordt of mijn dochter een sticker verdient…

Een ander voorbeeld, vele jaren later. Een medewerker van de VG7-woning waar mijn dochter verblijft, vraagt mij wat maakt dat zij de ene keer lief doet, en de andere keer lelijk. Om mijn dochter te laten luisteren, handelt zij vanuit macht. Als ik haar vraag of zij van hechtingsproblematiek heeft gehoord, antwoordt zij dat dat nieuw is voor haar. En zo geef ik ineens telefonisch psycho-educatie. Als moeder aan een professional welteverstaan.

Niet altijd tactisch

Hier ben ik niet de enige in. Veel ouders van zorgintensieve kinderen of jongeren hebben soortgelijke ervaringen. Dit dwingt jou als ouder, om ervoor te zorgen expert te worden in de problematiek van je kind. Om voor je kind op te komen, je kind te beschermen. En door eerdere ervaringen en doordat je ziet wat het met je kind doet, gaat dit niet altijd op een tactische manier, nee.

Bij veel ouders van bijzondere kinderen of jongeren, zijn de incidenten door de jaren heen behoorlijk opgestapeld. Ook bij mij. En door die opeenstapeling is er een soort hardheid in mij opgetreden. Ik ging steeds hardere en pijnlijkere uitspraken doen richting hulpverleners en onderwijsprofessionals na wéér een incident. ‘Ik vind jou incompetent,’ zei ik eens tegen een medewerker van de VG7-instelling waar mijn dochter woonde. Die hardheid kwam de communicatie tussen de zorgmedewerkers en mijzelf uiteraard niet ten goede.

Enorme boosheid

Ik zie het, in mijn rol als jeugdprofessional, regelmatig bij kinderen en jongeren en ouders; een enorme boosheid en woede. Afzetten tegen hulpverlening. Wat mij dan opvalt is dat veel professionals ook in hun eigen emotie schieten. En dat kan gebeuren, want je bent mens. Alleen zie ik dat de professional zich dan niet herpakt (of kan herpakken) en erin blijft hangen. Hierdoor blijft de boosheid bij de jongere en ouders ook hangen.

Wat er dan vervolgens gebeurt, is dat het gesprek niet meer gaat over het eigenlijke probleem, maar over de boosheid van de hulpvrager. En dit maakt dat de communicatie verslechtert, of zelfs stagneert. Dit gaat vaak gepaard met emoties, heftige emoties. Dit komt omdat de jongeren en ouders zich niet gezien en gehoord voelen, want het ‘probleem’ is nu de boosheid, en dat moet voor de professional eerst uit de weg geruimd worden.

Professionele nabijheid

Een veel gehoorde opmerking vanuit professionals: ‘Je bent nu zo boos, daar kan ik helemaal niets mee.’ Klopt niet helemaal, vind ik als ouder en als jeugdprofessional. Het is daarnaast een dooddoener, want de jongere en ouders kunnen hier óók helemaal niets mee. En het zorgt voor meer afstand, terwijl je juist professionele nabijheid wil. Toch?

Alles wat je bij de jongere en ouders ziet, voorziet jou als professional van informatie. Wat zie je fysiek gebeuren? Wat wordt er precies gezegd (of geschreeuwd), dus verbaal? En ook niet onbelangrijk: wat gebeurt er bij jezelf? Ten slotte, veruit het belangrijkste; houd altijd het kind of de jongere, om wie het gaat, voor ogen. Als professional én als ouder. Want dat is toch wat wij allemaal willen? Het allerbeste voor dit prachtige en bijzondere kind!

TIPS voor ouders

Neem de tijd als de emoties hoog zitten. Neem desnoods iemand mee naar een gesprek, die iets verder ervan afstaat (onafhankelijke cliëntondersteuning).
Benoem jouw wensen en behoeften.
Weet wat jouw rechten zijn
Zorg goed en wees lief voor jezelf.

TIPS voor professionals

Sta regelmatig stil en reflecteer op jezelf.
Doe wat je zegt en zeg wat je doet. Informeer ouders en kinderen/jongeren over afwegingen en beslissingen.
Luisteren, luisteren. Écht luisteren, zonder oordeel. Wees nieuwsgierig.
Ouders hebben belangrijke informatie en inbreng; doe hier iets mee.
Benoem ook de positieve punten. Het is onmogelijk dat er niets goed gaat.

Lees hier meer over Karin Zwennicker en haar Bureau InnerCompassion dat trainingen verzorgt voor jeugd- en onderwijsprofessionals. Je leest over het webinar dat Karin geeft op 10 april, speciaal voor Balans: Recht doen aan kinderen, ouders én jeugd- en onderwijsprofessionals. Je vindt er ook meer info en handige links naar ondersteuning (bij gesprekken) in onderwijs en jeugdzorg.

Dit artikel verscheen eerder in Balans Magazine 1-2024. Wil je ook ons magazine ontvangen? Word dan nu lid. Bekijk hier de voordelen.