- 03-10-2022
Verplichting VIR (verwijsindex risicojongeren) verdwijnt uit de jeugdwet
Vanaf begin 2021 maakt Balans zich, met medewerking en steun van andere organisaties, hard voor het stoppen van (onrechtmatige) meldingen in de verwijsindex risicojongeren, kortweg de ‘VIR’. Dit onder andere omdat de doeltreffendheid van de VIR niet is bewezen. En er bovendien op onjuiste wijze met dit registratiesysteem word omgegaan, waarmee de privacy van ouders en jongeren wordt geschonden. Er zijn bijvoorbeeld speciaal onderwijsscholen die al hun leerlingen ‘uit voorzorg’ in dit register laten registreren. Of gemeenten die alle jongeren waarvoor een beroep op jeugdhulp wordt gedaan, automatisch registeren in de VIR. Dit zijn dan onrechtmatige meldingen, omdat iedere melding individueel moet worden beoordeeld op een aantal criteria. Op 3 februari 2021 stuurden Balans en BVIKZ hierover een open brief naar de vereniging Nederlandse gemeenten (VNG).
De volgende organisaties steunden deze brief:
Onderzoek
Hierna hebben Balans en BVIKZ gesprekken gevoerd met VNG, VWS en de firma Multisignaal. Een van de organisaties die het registratiesysteem heeft ontwikkeld. Het ministerie van VWS en de VNG gaven in voornoemde gesprekken aan een onderzoek te zullen gaan uitvoeren. Balans en BVIKZ gaven aan daarbij betrokken te willen worden. Dit is helaas niet gebeurd. Het onderzoeksrapport ‘De VIR in beeld’ is in september 2021 gepubliceerd.
Motie
In december 2021 dienden Kamerleden Lisa Westerveld (GroenLinks) en René Peters (CDA) een motie in, met het verzoek de verwijsindex als wettelijke verplichting uit de jeugdwet te schrappen. En, indien gemeenten of regio’s wel gebruik maken van de verwijsindex, de privacy wettelijk te waarborgen. Deze motie werd destijds door de verantwoordelijk bewindslieden ontraden. Balans vond dat onbegrijpelijk.
Daarom stuurde Balans, gesteund door BVIKZ, Ouders & Onderwijs, Ieder(in), stichting Mama Vita, Boze Ouders – in het onderwijs en Onderwijsaffaire, een brief naar de leden van de commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, met het verzoek de motie van Peters en Westerveld te steunen en voor de afschaffing van de VIR te stemmen. De hele brief aan de commissie vind je hier. Vervolgens is inderdaad vóór deze motie gestemd en is deze op 7 december 2021 aangenomen.
Motie onuitvoerbaar
Nog weer later bleek, dat de motie strijdig was met zichzelf. In de motie stond namelijk het volgende:
- De VIR als wettelijke verplichting uit de Jeugdwet te schrappen.
- Als gemeenten en of regio’s er nog wel gebruik van maken, de privacy van de jeugdige bij het gebruik wettelijk te borgen.
Door het schrappen van de VIR als wettelijke verplichting, verdwijnt ook de grondslag voor het mogen verwerken van deze persoonsgegevens. De staatsecretaris kon daarom niet beide onderdelen van de motie uitvoeren. En is in gesprek gegaan met verschillende partijen over het al dan niet schrappen van de VIR in zijn geheel.
Geen clientvertegenwoordiging
Op 29 juni 2022 nam Balans deel aan een overleg met diverse partijen en de staatssecretaris. Waarbij Balans onder andere opmerkte dat zij de énige aanwezige partij was, die vanuit belangenbehartiging van ouders en jeugdigen optrad. In het onderzoek wat in september 2021 is gepubliceerd, bleek dat er geen enkele belangenbehartiging van cliënten aan dit onderzoek heeft deelgenomen. Iets waar Balans duidelijke kritiek op heeft geuit. De gehele inbreng van Balans bij het gesprek met de staatssecretaris eind juni 2022, lees je hier.
De VIR wordt geschrapt!
Wij zijn dan ook heel blij dat wij afgelopen woensdag, 28 september 2022, mochten vernemen dat de staatsecretaris het besluit heeft genomen om de VIR als verplichting te schrappen uit de jeugdwet. Op dit moment werkt de staatssecretaris van VWS aan een plan van aanpak gericht op het schrappen van de wettelijke verplichting en op het ondersteunen van gemeenten. Dit plan van aanpak bevat in ieder geval de volgende onderdelen:
- Activiteiten voor het afschaffen van de wettelijke verplichting. Onderdeel hiervan zijn het wetgevingstraject, activiteiten gericht op het verwijderen van gegevens uit de landelijke verwijsindex, de afbouw van de verwijsindex en het beëindigen van (raam)contracten met softwareleveranciers.
- Het informeren van gemeenten en andere betrokken partijen over hun rechten en plichten.
- Activiteiten gericht op de uitwerking van methoden en maatregelen die bijdragen aan de doelstellingen van de VIR. Een onderdeel is het uitwerken van methoden die in de praktijk een bijdrage leveren aan het versterken van het netwerk van professionals die bij problematiek van jongeren betrokken zijn zodat professionals elkaar weten te vinden. Een ander onderdeel is het inventariseren van de juridische mogelijkheden voor het uitwisselen van gegevens tussen professionals.
Monitoren vervolg
Bij de opzet en uitwerking van dit plan van aanpak worden (veld)partijen zoals de VNG, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, individuele gemeenten en uitvoeringsorganisaties nauw betrokken, zo staat in de Kamerbrief. Balans heeft al aangegeven dat wij verwachten hierbij betrokken te worden.
Wij zijn blij met dit resultaat en danken BVIKZ voor de samenwerking op dit dossier en de hierboven genoemde organisaties voor hun steun. Uiteraard zullen wij de vervolgstappen volgen en hier ook een bijdrage aan leveren. Wij zullen hierover berichten op onze website en social media kanalen. Lees eventueel ook het artikel van de VNG over het schrappen van de verwijsindex. En de Kamerbrief waarin de beslissing over het schrappen van de VIR staat.
